Το 2013 σημαδεύτηκε από την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε το ανέβασμα της γνωστής σε όλους μας «Γκόλφως» στο Εθνικό Θέατρο. Μια παράτολμη προσέγγιση αλλά διασκευασμένη έτσι ώστε να μην χάσει την αγνότητα της, αλλά και την ταυτότητα του βουκολικού δραματικού ειδυλλίου που της είχε προσδώσει ο δημιουργός της.
Χιλιάδες κόσμου έσπευσαν να παρακολουθήσουν την παράσταση που αν και έχουν περάσει 121 χρόνια από όταν πρωτοπαρουσιάστηκε, απέδειξε ότι είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Όπως αναφέρει σε άρθρο της η εφημερίδα «Τα Νέα», «σπάνια είχαμε δει τόσους τριαντάρηδες (έως το πολύ σαραντάρηδες), που θεωρούνται το πιο δυναμικό κοινό, να συνωστίζονται στο πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου για το Κοτοπούλη-Rex ή έξω από το κτίριο Τσίλερ στην Αγίου Κωνσταντίνου. Ακόμη και να περιμένουν υπομονετικά μήπως ακυρωθεί κάποια θέση, λίγο πριν από τις παραστάσεις, που πλέον ήταν διαρκώς sold out»
Η ταπεινή Γκόλφω
Η «Γκόλφω» είναι ίσως το πιο πολυπαιγμένο ελληνικό θεατρικό έργο με πρωτιές και διακρίσεις που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν. Γράφτηκε το 1893 και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ακράτα Αιγιαλείας από ερασιτέχνες. Έχει μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες και έχει παιχτεί σε πολλές πόλεις του εξωτερικού όπως Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Μασσαλία, Αλεξάνδρεια, Οδησσό, Παρίσι, Τορόντο καθώς και στην Αυστραλία, τη Αμερική και τη Νότια Αφρική. Έχει τέτοια απήχηση ώστε το 1911 όταν ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών μετράει ήδη 500 παραστάσεις.
Στις 26 Ιανουαρίου 1913 παρουσιάζεται στο θέατρο «Εδέμ» στη Θεσσαλονίκη, από τον Εθνικό Δραματικό Θίασο Ποφάντη-Παπαστεφάνου, στα πλαίσια της υποδοχής του πρωθυπουργού της Ελλάδος, Ελευθέριου Βενιζέλου στην συμπρωτεύουσα. Ήταν η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του ελληνικού βωβού κινηματογράφου που γυρίστηκε το 1914 από τον Κώστα Μπαχατόρη, ενώ το 1955 ξαναμεταφέρεται στο πανί από τον Ορέστη Λιάσκο και καθιερώνει το δραματικό ειδύλλιο στην μεγάλη οθόνη. Η «Γκόλφω» αφηγείται την πολιτική ιστορία της Ελλάδας από το 1939 έως το 1952 μέσα από τις περιπέτειες ενός περιπλανώμενου μπουλουκιού τον καιρό του πολέμου στη βραβευμένη ταινία «Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η καθηγήτρια κινηματογράφου Χρυσάνθη Σωτηροπούλου αναφέρει ότι η «Γκόλφω» βρίσκεται στις ταινιοθήκες όλου του κόσμου μιας και η ταινία «Θίασος» έχει προταθεί στις 100 καλύτερες ταινίες παγκοσμίως.
Η σταδιοδρομία της όμως δεν εξαντλείται εδώ. Το 1909 μεταφέρεται σε μυθιστόρημα από τον Αριστείδη Κυριακό. Παίρνει μορφή οπερέτας το 1936 στην Αλεξάνδρεια από τον Ορέστη Λιάσκο και το 1951 στο Γιοχάνεσμπουργκ από την Ηρώ Χαντά, ενώ γίνεται πίνακας ζωγραφικής από τον χρωστήρα του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
Ο καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, Μιχάλης Μερακλής αναφέρει για την «Γκόλφω»: «Αφορμημένος από την εικονοποιία του δημοτικού τραγουδιού και μένοντας στη λυρική τόλμη εκείνου, πλάθει και τις εικόνες του... Ο δεκαπεντασύλλαβος είναι κυριολεκτικά τέλειος. Και μ' όλα βέβαια τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δημοτικού στίχου, τις τομές ή την ισομετρία ή με την ταλάντωση του ήχου, με την αναδίπλωση του νοήματος στο β' ημιστίχιο... με το μοίρασμα του στίχου σε ένα σε δύο ή τρία διαφορετικά πρόσωπα, κάτι που θυμίζει την ίδια τεχνική του στίχου του αρχαίου δράματος». Υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Κώστα Φαρμασώνη, το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου ανέβασε την «Γκόλφω» το 1993. Η παράσταση περιόδευσε σε όλη την Ελλάδα και σύμφωνα με τον σκηνοθέτη: «πρόκειται για ένα έργο όπου ο μύθος, το ήθος, η λέξη, η διάνοια και η περιπέτεια ήταν εκεί. Όλα αυτά που προσδιορίζει ο Αριστοτέλης, ήταν εκεί». Αυτή είναι «Γκόλφω» και η πορεία της στο διάβα του χρόνου. Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος που δημιούργησε αυτό το διαχρονικό έργο που αγαπήθηκε τόσο και εδραιώθηκε σαν η εθνική μας «Ιουλιέτα»;
Σπυρίδων Περεσιάδης: Σύγχρονος Όμηρος... και συγχρόνως όμηρος...
Ο δημιουργός της περίφημης «Γκόλφως» ονομάζεται Σπυρίδων Περεσιάδης, γεννήθηκε το 1854 στο Μεσορρούγι Νωνάκριδας, ένα γραφικό χωριό της ορεινής Αιγιάλειας, λίγα μόλις χιλιόμετρα από την Ακράτα, όπου και μεγάλωσε μαζί με τα δύο του αδέρφια. Πηγαίνει στο ίδιο χωριό Δημοτικό Σχολείο και έπειτα στο Σχολαρχείο της Ακράτας. Συνεχίζει τις Γυμνασιακές σπουδές του στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων από όπου και αποφοιτεί. Εργάζεται ως γραμματέας στον Δήμο Νωνάκριδος και ως γραμματοδιδάσκαλος στο χωριό Περιστέρα. Έχει την τύχη να είναι γόνος οικογένειας με ανώτερο για την εποχή μορφωτικό επίπεδο, καθώς ο πατέρας του Σωτήρης Περεσιάδης ασκεί χρέη δικολάβου στο Ειρηνοδικείο Νωνάκριδας και η μητέρα του Δημητρούλα Κανελλοπούλου είναι αδελφή του σπουδαίου αγιογράφου, λογίου και πνευματικού ανθρώπου της Ακράτας, Γεώργιου Κανελλόπουλου.
Έχει όλα τα φόντα να διαγράψει μια λαμπρή πορεία στην δημοσιογραφία, που αποτελεί όνειρο ζωής γι'αυτόν. Η μοίρα όμως θα τον κρατήσει δέσμιο των ορέξεών της και η ομηρία του θα λήξει μόνο με τον θάνατο του, στις 14 Ιανουαρίου 1918.
Σε ηλικία 12 ετών παίζοντας το δημοφιλές για την εποχή παιχνίδι «κλίτσικας» με τα παιδιά του χωριού, τραυματίζεται από αιχμηρό ξύλο και σταδιακά τυφλώνεται από το ένα μάτι. Το 1879 συμμετέχει σε θεατρική παράσταση, με ερασιτέχνες ηθοποιούς από την Ακράτα. Τα θραύσματα, από την εκπυρσοκρότηση όπλου που χρησιμοποιήθηκε σε μια δραματική σκηνή, λαβώνουν ανεπανόρθωτα το γερό του μάτι. Τα λιγοστά μέσα της εποχής και ο τραυματικός καταρράκτης οδηγούν τον 25χρονο σε ολική τύφλωση. Ο Περεσιάδης δεν θα δει ποτέ την «Γκόλφω» του επί σκηνής. Μάλιστα θα συγγράψει το σύνολο του έργου του, μαζί και την «Γκόλφω», όντας τυφλός. Η αδελφή του Ασπασία, θα αφοσιωθεί στην φροντίδα του και δεν θα κάνει ποτέ δική της οικογένεια.
Ο επιβλητικός όμως Χελμός και οι θρύλοι που τον πλαισιώνουν από την αρχαιότητα ακόμα, δεν σβήνουν από την μνήμη του, αλλά αντιθέτως πλημμυρίζουν την φαντασία του. Το «αθάνατο» νερό της Στύγας αρχίζει να ρέει από την βρύση της «Γκόλφως». Τους όρκους των Ολύμπιων θεών έρχονται να πάρουν δυο ερωτευμένα παιδιά, ο Τάσος και η Γκόλφω ενώ η Στύγα θα επιβεβαιώσει την τρομερή φήμη της, για όσους τους καταπατούν. Οι μυθικές για την ομορφιά τους Νηρηίδες γίνονται νεράιδες που χορεύουν και σαγηνεύουν τους βοσκούς. Η πιο φημισμένη Νηρηίδα, η Θέτιδα, βούτηξε τον γιο της και ήρωα της Ιλιάδας, Αχιλλέα, στα νερά της Στύγας για να τον κάνει αθάνατο. Η πανώρια Θέτιδα, μήλον της έριδος και αντικείμενο πόθου για τους Ολύμπιους θεούς και προπαντός του Δία, δίνει την θέση της στην Πούλια την νεράιδα που την ερωτεύεται ο βοσκός Ζήκος και την απαγάγει για να την πείσει να ζήσει μαζί του. Ο τυφλός δραματουργός, ως άλλος Όμηρος, πλάθει μια δική του Ιλιάδα με την φαντασία του αλλά ζει μια Οδύσσεια στην πραγματική ζωή. Όπως ο Οδυσσέας στο Ομηρικό Έπος έτσι και ο Περεσιάδης ψάχνει να βρει μια Ιθάκη ταλαιπωρημένος από τα απανωτά χτυπήματα της μοίρας, χωρίς όμως να απελπίζεται. Τελικά τη βρίσκει στην Ακράτα όπου και εγκαθίσταται μόνιμα το 1887, σε ηλικία 33 ετών.
Ο Περεσιάδης γεννιέται σε μια εποχή που οι Θεσσαλοί και οι Ηπειρώτες έχουν εξεγερθεί και οι Κρητικοί σηκώνουν τα δικά τους επαναστατικά λάβαρα. Βιώνει μια Ελλάδα που μεγαλώνει και επεκτείνεται με την προσάρτηση των Επτανήσων, της Θεσσαλίας το 1881 και της Μακεδονίας το 1913. Παράλληλα με την προσάρτηση εδαφών, η εθνική ολοκλήρωση βρίσκεται στο απόγειό της με τη σταδιακή ενσωμάτωση ελληνικών πληθυσμών στα σύνορα του εθνικού κράτους. Οι πρώτες τουφεκιές της Ελληνικής επαναστάσεως του 1821 έπεσαν στις γειτονικές του Πόρτες Αγριδίου, όπου ο Νικόλαος Σολιώτης έστησε ενέδρα στους ταχυδρόμους που μετέφεραν επιστολές του καϊμακάμη της Τριπολιτσάς Μεχμέτ Σαλίχ, στον Χουρσίτ πασά στα Ιωάννινα. Μέσα σ' αυτήν την υποβλητική ατμόσφαιρα, μέσα σ' αυτόν τον αντίλαλο της ηρωικής εποχής έζησε τα πρώτα χρόνια του ο ποιητής. Σύμφωνα με τον θεατρικό συγγραφέα Κώστα Ασημακόπουλο: «Ο συγγραφέας θεωρεί χρέος του ηθικό να συμβάλλει με το δώρημα που του έδωσε ο Θεός, το τάλαντό του, για να κραταιωθεί ψυχικά ο λαός μας με πίστη. Και με τον πρόσθετο λόγο της αναπηρίας της όρασής του, που τον εμποδίζει ν' αναπτύσσει άλλη πατριωτική δραστηριότητα, η συγγραφή των πατριωτικών δραμάτων του, γίνεται ανακούφιση και λύτρωση. Το προσωπικό του πρόβλημα θα σημαδέψει τη δημιουργία του και με σιδερένια πλέον θέληση και ατσάλινη βούληση θα συγγράψει το σύνολο του έργου του με ακλόνητη αυτή την πίστη στα ιδανικά της πατρίδας». Η συγγραφή των πατριωτικών δραμάτων, φανερώνει τον ζήλο του να εμψυχώσει τους συμπατριώτες του σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης» όπως αναφέρει και ο Όμηρος στην Ιλιάδα.
Ο συγγραφέας ξεκίνησε τη θεατρική του δημιουργία το 1892 και την τερμάτισε το 1914, λίγα χρόνια πριν το θάνατό του. Συνθέτει όμως τα ποιήματά του από πολύ νεαρή ηλικία αφού οι επιρροές του μορφωτικού οικογενειακού του περιβάλλοντος ήταν πολύ ισχυρές. Στην 22χρονη δημιουργική του πορεία τα θεατρικά κείμενα κατέχουν τη μερίδα του λέοντος. Δέκα από τα τυπωμένα του έργα του είναι γραμμένα σε έμμετρο λόγο, ενώ τέσσερα σε πεζό λόγο. Οι μελετητές του και οι κριτικοί θεάτρου έχουν κατηγοριοποιήσει τα έργα του ως εξής
Κωμειδύλια και δραματικά ειδύλλια
Πατριωτικά δράματα
Μαργαρίτα (1892) Εσμέ (1896)
Γκόλφω (1893) Μόρφω (1898)
Σκλάβα (1894) Χορός του Ζαλόγγου
Νεράιδες (1899) Πάργα (1911)
Προεστός του χωριού Πατρίδα (1914)
Βασίλισσα των Ανθέων (1906) Εθελοντής
Μαγεμένος Βοσκός (1909)
Διπλά Στέφανα (1914) Ανάστασις (που δεν γνωρίζουμε αν τυπώθηκε, παρόλο που παίχτηκε στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών το 1913)
Πατριωτικά δράματα
Εσμέ (1896)
Μόρφω (1898)
Χορός του Ζαλόγγου
Πάργα (1911)
Πατρίδα (1914)
Εθελοντής
Ανάστασις (που δεν γνωρίζουμε αν τυπώθηκε, παρόλο που παίχτηκε στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών το 1913)
Ο Περεσιάδης θα προσφέρει πλούσιο πολιτιστικό και κοινωνικό έργο κατά την διαμονή του στην Ακράτα. Το 1875 ιδρύεται ο πρώτος Κοινοτικός Σύλλογος με την επωνυμία «Σεραφείμ». Πέντε χρόνια αργότερα ανοίγει τα φτερά του το Εξωραϊστικό και Πολιτιστικό Σωματείο «Ηώς», που σημαίνει αυγή, νέο ξεκίνημα με στόχο την καλλιέργεια και ψυχαγωγία των κατοίκων. Ο Περεσιάδης πρωτοστατεί στο στέριωμα του νέου Συλλόγου και αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά του μέλη. Το 1891 εξέδωσε στην Ακράτα, την εβδομαδιαία πολυγραφημένη τετρασέλιδη εφημερίδα "Αστραπή", το Α΄ δημοσιογραφικό έντυπο, το οποίο κάλυπτε τόσο τα πολιτικά όσο και τα πολιτιστικά τεκταινόμενα της εποχής του.
Το 1914 η Βουλή των «Ελλήνων» του αρνείται το δικαίωμα συνταξιοδότησης και στις 11 Ιανουαρίου του 1918 η «ισπανική γρίπη» θα βάλει μια τελεία στο συγγραφικό του έργο, αλλά και στην ζωή του. Ο μεγάλος αυτός δραματουργός που φρόντισε να προικίσει με περιουσίες τους θιασάρχες των έργων του, φεύγει άπορος, μη έχοντας καν φροντίσει για τα έξοδα της κηδείας του, η οποία γίνεται δημοσία δαπάνη.
Ο τοπικός μας Όμηρος πέθανε με άδειες τσέπες αλλά με γεμάτη καρδιά. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο Περεσιάδης υπήρξε «τυχερός στην ατυχία του». Τα απανωτά ατυχήματα που προκάλεσαν την τύφλωσή του, άνοιξαν τα μάτια της ψυχής του και τον ελευθέρωσαν από το σπήλαιο του Πλάτωνα. «Είδε» και έζησε τα γεγονότα της εποχής του όπως πραγματικά ήταν, αφουγκράστηκε τις αγωνίες και τους φόβους του λαού του χωρίς να αποπροσανατολίζεται από «σειρήνες» και «Κίρκες». Η απώλεια της όρασης του, του στέρησε και τα όνειρα του αλλά παράλληλα του έδωσε έναν νέο σκοπό στη ζωή, μεγαλύτερο... Να εμψυχώσει ένα έθνος που έχει ματώσει από τις κακουχίες και να του θυμίσει για ποια πράγματα αξίζει κανείς να αγωνίζεται. Η αγάπη του Τάσου και της Γκόλφως δεν σβήνει ακόμα και όταν η ζωή εγκαταλείπει σιγά σιγά τα σώματα των δύο νέων, όπως το φως χάνεται σταδιακά από τα δυο μάτια του ποιητή αλλά αυτός συνεχίζει με αγάπη το έργο του. Είναι δεδομένο ότι τα έργα του θα συνεχίσουν να μας συντροφεύουν για πάρα πολλά χρόνια ακόμα. Ας ελπίσουμε και η ζωή του να αποτελέσει παράδειγμα ψυχικής δύναμης και δημιουργικότητας, χαρακτηριστικά που κάθε Έλληνας κρύβει μέσα του...
Ομιλία της συγγραφέως εκπαιδευτικού Αναστασίας Ευσταθίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών (στις 26 - 2 -2007) http://www.anastasiaefstathiou.gr
Η «Γκόλφω» κέρδισε τον Χρόνο και την Αγάπη Παύλος Η. Αγιαννίδης, Μαριλένα Θεοδωράκου 30/11/2013 http://www.tanea.gr/
«Περεσιάδεια 2004», Πολιτιστικός Σύλλογος «Αναγέννηση» Ακράτας, 2007
«Γκόλφω-Εσμέ», Σπ. Περεσιάδη, επιμ. Τασ. Γεωργαντόπουλος, εκδ. Τέσσερα Έψιλον, Αθήνα, 1993
«Ίδρυση και εξέλιξη της Ακράτας», Τάσου Γεωργαντόπουλου, β΄ έκδοση, Αθήνα 2001
Αρχείο Πολιτιστικού Συλλόγου «Αναγέννηση»
Γεώργιος Χ. Γιαννακόπουλος
Μέλος Δ.Σ.
Πολιτιστικού Συλλόγου «Αναγέννησις» Ακράτας https://www.facebook.com/anagennisi.akratas?fref=ts
