Ο Ζακ Ρανσιέρ, είναι από τους λίγους φιλοσόφους που ασχολείται με τις σχέσεις της πολιτικής και της τέχνης στις οργανικές τους συντάξεις με τον άνθρωπο.
Μαθητής του Αλτουσέρ, καταθέτει απόψεις οι οποίες αμφισβητούν τις παραδοσιακές αντιλήψεις. Η πολιτική για τον Ζακ Ρανσιέρ δεν είναι η καθημερινότητα μιας διαχείρισης, αλλά το άνοιγμα μιας «νέας σκηνής» η οποία διαδραματίζεται στην κοινή ζωή και στο απρόβλεπτο της.
Η πολιτική είναι στιγμές θα τονίζει ο Ρανσιέρ, δεν είναι η υπερδομή που ταυτίζεται με την οικονομία, αλλά οι μορφές του λόγου και της πράξης μέσα στην χρονικότητα. Η εξουσίας διαμορφώνεται κάθε φορά από το σχήμα που θα της δώσει μια κοινότητα. Μπορούμε να υπερβούμε την εξουσία, θα πει ο Ζακ Ρανσιέρ με το ανάλογο τρόπο που υπερβαίνουμε τις λέξεις, έτσι όπως τις χρωματίζουμε και τις διαμορφώνουμε στη διατύπωση νέων λόγων. Κατά τον ίδιο τρόπο μπορούμε και τις μορφές εξουσίας να τις μετασχηματίσουμε και να τις υπερβούμε. Γιατί και στην πολιτική τα αδιέξοδα υπερβαίνονται ξεπερνιούνται στην κατασκευή τους, όταν η κοινότητα το θελήσει.
Στην προσπάθεια του να αναλύσει τη δημοκρατία ο Ζακ Ρανσιέρ θα μιλήσει για το «απαραίτητο σκάνδαλο» της δημοκρατίας. Η δημοκρατία θα τονίσει ήδη από την κλασσική ελληνική εποχή δεν αποτελούσε μια μορφή πολιτεύματος ιδιαίτερα αγαπητή. Ο Πλάτων ταύτιζε τη δημοκρατία με την πλέμπα των περιθωριακών σε όλα τα επίπεδα, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά. Σήμερα η δημοκρατία έχει πάρει τη μορφή του απολύτως θεμιτού πολιτικού συστήματος, αλλά τι εννοούμε με τον όρο δημοκρατία θα αναρωτηθεί ο Ζακ Ρανσιέρ; Δημοκρατία είναι βέβαια η άσκηση της λαϊκής εξουσίας, αλλά η δημοκρατία σήμερα δεν αποτελεί την πλειοψηφία των φτωχών και εξαθλιωμένων, των περιθωριακών και των αποκλεισμένων, αλλά αποτελεί ένα διαχειριστικό εσμό από βαμπίρ και παράσιτα τα οποία δεν ανήκουν σε καμία κατηγορία ή ομάδα με συγκεκριμένες ικανότητες και αρμοδιότητες, αλλά σε ένα οξειδωμένο σώμα διαχείρισης που αποσαρκώνει το νόημα της.
Σε αντίθεση με τον Κλωντ Ρεφόρ, ο Ζακ Ρανσιέρ δεν συνδέει τη δημοκρατία με το κενό της εξουσίας όπως ισχυριζόταν ο Ρεφόρ. Θα πει ο Ρανσιέρ: «Η δημοκρατία δεν είναι ούτε μορφή εξουσίας ούτε μορφή κενού εξουσίας, δηλαδή μορφή συμβολισμού. Η δημοκρατία αποτελεί ύπαρξη του πολιτικού συστήματος επειδή επιβεβαιώνει μια παραδοξότητα της εξουσία. Και γι’ αυτό Η δημοκρατία είναι, πρακτική, που σημαίνει ότι οι ίδιοι οι θεσμοί της εξουσίας διαμορφώνουν τη δημοκρατική ζωή. Οι μορφές κοινοβουλευτικών εξουσιών, τα ίδια τα θεσμικά πλαίσια μπορούν να μας οδηγήσουν στη δημοκρατία». Και σε κάποια συνέντευξη του θα πει: «Τελικά, τα πάντα στην πολιτική στρέφονται στην κατανομή των χώρων. Ποιοι είναι αυτοί οι χώροι; Πώς λειτουργούν; Γιατί είναι εκεί; Ποιος μπορεί να τους απασχολήσει; Αυτά είναι τα μεγάλα ερωτήματα που θα πρέπει να ψάξουμε».
Ο Ζακ Ρανσιέρ, αναζήτησε να βρει τη σχέση μεταξύ πολιτικής και τέχνης. Κρίνει ότι δεν υφίσταται μια πολιτική τέχνη, ωστόσο η τέχνη και η πολιτική επικοινωνούν ως πεδία ανατροπής μιας καθορισμένης αντίληψης περί των πραγμάτων. Εξάλλου η πολιτική είναι εγγενής στις μορφές της τέχνης και αναβλασταίνεται από το θέατρο, από το λόγο, από τη γραφή.
Οι μεγάλες μορφές τέχνης της δεκαετίας του 1920 και του ‘30, όπως για παράδειγμα το επικό θέατρο του Μπρεχτ, προσηλώνονταν στα πολιτικά περιθώρια και την εξουσιογεωμετρία. Δηλαδή στη ροπή εκείνη όπου τέχνη και πολιτική στη συνεκδοχική προσέγγιση τους με τον άνθρωπο γίνονταν διατάκτες προσανατολισμού.
Η τέχνη θα πει ο Ζακ Ρανσιέρ αποτελεί μια διανομή του αισθητικού. Ωστόσο πολύ συχνά, αναδιατάσσει το σύνολο της αντίληψης μεταξύ του ορατού, του νοητού και του κατανοητού, με εκείνο που δεν είναι ούτε ορατό, ούτε νοητό, ούτε κατανοητό. Αυτό λοιπόν αποτελεί την πολιτική της τέχνης.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
