την συνέντευξη πήρε η PassA CAgllA
Πώς θα μπορούσε να ελευθερωθεί η Ηλέκτρα σας και, το σημαντικότερο, τελικά να επιβιώσει;
Νίκος Τρακόσας – Αφροδίτη Ρίζου (Guagua) Η Ηλέκτρα μας απελευθερώνεται γυρνώντας την πλάτη της στις καταστάσεις που την καταπιέζουν και οι οποίες μας “απανθρωπίζουν” όπως έλεγε κι ο Paulo Freire. Με δράση και κριτική σκέψη σπάει τα δεσμά της καταπίεσης και χειραφετείται χωρίς τη χρήση βίας γιατί αυτό είναι ένα μέσον που χρησιμοποιείται από τον καταπιεστή και δεν θέλει να γίνει ίδια με αυτόν, σπάζοντας μ’αυτό τον τρόπο έναν κύκλο πολυεπίπεδης βίας. Η Ηλέκτρα επιβιώνει ελεύθερη πια, μακριά από την καταπίεση ενδυναμώνοντας τον εαυτό της κι ενώνοντας τη φωνή της και με τις άλλες Ηλέκτρες του κόσμου για μια πιο δίκαιη ζωή.
Στη δική σας ιστορία, Ηλέκτρα γίνεται κατά κάποιο τρόπο η φωνή του αφηγητή, ή των μελών του χορού της αρχαίας τραγωδίας, που πενθούν και στη συνέχεια παίρνουν τη μορφή Ερινύας. Με ποιο τρόπο θα αποδώσουν δικαιοσύνη και θα επέλθει η λύτρωση στην εξέλιξη της ιστορίας σας;
Δεν επέρχεται λύτρωση στις περισσότερες γυναικοκτονίες, η ιστορία μου δεν διαφέρει —γι αυτό άλλωστε, δε λαμβάνει παραπάνω έκταση. Η δικαιοσύνη κάνει τα στραβά μάτια και αυτό ακριβώς είναι που προσπάθησα να τονίσω μέσα από δύο σελίδες.
Η ιστορία σας θίγει ξεκάθαρα το φαινόμενο της γυναικοκτονίας, και, κατά προέκταση τη βία που υφίστανται γυναίκες με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Πώς, κατά τη γνώμη σας, η τέχνη των κόμικς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να βοηθήσει τα θύματα και να τα ενδυναμώσει.
Πιστεύω ότι πολλοί από τους αξιότιμους συναδέλφους μου πέτυχαν αυτό το στόχο στη φετινή έκθεση: η ένατη τέχνη μπορεί να σχολιάσει τη στάση της πολιτείας και του πολίτη στην έμφυλη βια, και να θυμίζει τις συνέπειες της απάθειας, της ασπλαχνίας και της έλλειψης παρεμβατικότητας σε καταστάσεις ανάγκης όπως αυτές.
Οι δικές σας Ηλέκτρες είναι ταυτόχρονα θύματα και θύτες μέλη της ίδιας οικογένειας (μητέρα και κόρη, μητέρα, γιός και εγγόνια). Ποιος παράγοντας τις έφερε σε αυτή τη θέση;
Γιώργος Μικάλεφ Ο ανθρώπινος παράγοντας. Κανείς μας δεν είναι απόλυτα καλός ή κακός. Υπάρχει μια συνεχόμενη πάλη μέσα μας. Οι ηρωίδες προσπαθούν μάταια με τα λόγια να βρουν δικαίωση την ώρα που το δίκαιο δεν είναι μόνο ένα. Καθεμία πρωταγωνιστεί στο δικό της προσωπικό δράμα. Βολεύει να είναι τα -συμπαθή προς το κοινό- θύματα αλλά καθώς η δίψα για εκδίκηση γίνεται αφόρητη σπάζουν τα πολιτισμένα δεσμά και τους ηθικούς φραγμούς καταλήγοντας θύτες.
Αγγελική Σαλαμαλίκη Νομίζω σε κάθε λειτουργική ή αμιγώς λειτουργική κοινωνία, δεν υπάρχει καθαρά ο όρος του καλού και του κακού. Ακόμα και απλές καταστάσεις τις καθημερινότητας, υποχρεώνουν πολλές φορές να γίνει παραβίαση αυτών των ορίων. Οι παράγοντες συνήθως εξαρτώνται από το ίδιο το άτομο, αν θα επιλέξει να ζει ως θύτης ή ως θύμα. Συνήθως, μπορεί κάποιος να είναι και τα δύο.
Μικρόκοσμοι βοώντες σιωπή
Ταυτόχρονα είναι μέλη μικρών κλειστών κοινωνιών - συγκεκριμένα, όπως τις απεικονίζετε, της ελληνικής επαρχίας- όπου αρκετές φορές φαινόμενα βίας, αποσιωπώνται. Με ποιο τρόπο, κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε να ανατραπεί αυτό;
Αγγελική Σαλαμαλίκη Όσο κοινότυπη και αν είναι η απάντηση, η μόνη λύση είναι η παιδεία και η ενημέρωση. Κατά γενική ομολογία και ενώ σχεδόν θεωρούμε δεδομένες τέτοιες συμπεριφορές η δημιουργία μιας κοινότητας που θα υπερασπίζεται και θα προστατεύει μέλη της από οποιαδήποτε παραβατική συμπεριφορά θα έπρεπε να είναι αυτονόητη και επιβεβλημένη με νομικά πλαίσια. Δυστυχώς ο κύκλος της βίας, κυρίως ενδοοικογενειακής, είναι δύσκολο να σπάσει, αλλά η ντροπή δεν θα έπρεπε να είναι βαρίδι στο λαιμό του θύματος, αλλά του θύτη.
Γιώργος Μικάλεφ Πίσω από κλειστές πόρτες οι άνθρωποι απελευθερώνουν από μέσα τους τον πραγματικό τους εαυτό. Οι τέσσερις αυτοί τοίχοι, γίνονται ο μικρόκοσμος τους. Πιστεύουν πολλές φορές πως εκεί μέσα είναι κυρίαρχοι και έχουν άσυλο για ό,τι κάνουν. Οι γύρω τους, ζώντας συνήθως και αυτοί στους δικούς τους μικρόκοσμους, δεν θα χαλάσουν εύκολα τις ισορροπίες τους… «Που να μπλέκεις; Στο σπίτι του ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει κλπ.» Θα μπορούσε πιστεύω να βοηθήσει η παιδεία, η πρόνοια και ένα πραγματικά σωφρονιστικό σύστημα. Θεωρώ βέβαια ουτοπική την ανατροπή αυτής της κατάστασης γιατί σε πολλούς ανθρώπους υπερισχύει η ζωική τους φύση και αυτό δεν νομίζω να αλλάξει ποτέ.
Εναγκαλιάζοντας τη ζωική μας πλευρά
Πώς σας ενέπνευσε ο μύθος για να τον συμβολίσετε με πλάσματα από το ζωικό βασίλειο, ποια πλάσματα επιλέξατε και γιατί;
Γεωργία Καλογεροπούλου Νομίζω ότι ένιωσα την ανάγκη να φανταστώ τα πρόσωπα του μύθου σαν ζώα λόγω του πόνου που επέρχεται σαν κορεσμός πάνω τους από μια προδιαγεγραμμένη μοίρα. Μετά την ανθρώπινή τους μορφή, τα πρόσωπα του μύθου παίρνουν στη φαντασία μου ζωικές μορφές και ζουν μια τελείως διαφορετική εμπειρία.
Η Ηλέκτρα στο επόμενο στάδιο της περιπέτειάς της για μένα γίνεται γλάρος. Κι αυτό γιατί ο γλάρος είναι μια εικόνα απόλυτης ελευθερίας και ξεγνοιασιάς, μια εικόνα ένωσης με τον ορίζοντα, φυγής, αναρχίας, ευτυχίας. Ο Ορέστης είναι μια μικρή σαύρα που ζει σε μια ξερολιθιά - αυτή η εικόνα μου έρχεται σαν παιδική ανάμνηση, όταν παρατηρούσα στις Κυκλάδες τις σαύρες να λιάζονται και να τρέχουν γρήγορα αν τις ενοχλήσει κανείς, σα μινιατούρες προϊστορικών δεινοσαύρων που έχουν όλο τον κόσμο για αρένα και καταφύγιό τους.
Φαντάστηκα την Κλυταιμνήστρα σαν ελάφι, γιατί νιώθω τη δύναμή της και την ανάγκη της για ελευθερία, αλλά και την ομορφιά της - ένα μυθικό ελάφι της Άρτεμης με κέρατα που ίσως ανθίζουν λουλούδια πάνω τους.
Σε ένα πιθανό σύμπαν όλα αυτά δεν είναι φανταστικά αλλά συμβαίνουν στ’ αλήθεια, και όλα αυτά τα ζώα συναντιούνται και συνομιλούν κάτω από τον έναστρο ουρανό - ίσως σε αυτό τον ουρανό υπάρχει και η Χρυσόθεμις σαν ένα μακρινό αστέρι.
Νίκος Κουρκουτάς Η έμπνευση μου ήρθε ξαφνικά ενώ διάβαζα αποσπάσματα από την "Ηλέκτρα" του Σοφοκλή. Διαβάζοντας για την οργισμένη Ηλέκτρα, γεμάτη μίσος και αιμοβόρο πάθος για εκδίκηση μου έφερε την εικόνα μιας αιματοβαμμένης Ύαινας στο μυαλό μου! Ανέκαθεν χρησιμοποιούσα το ζωικό βασίλειο για να συμβολίσω μεταφορικά ανθρώπινες ιστορίες, η αγριότητα της τραγωδίας αυτής απλά μου το έκανε πιο εύκολο.
Η επιλογή της Ύαινας, πέρα από την αρχική σκέψη που είχα, είχε να κάνει και με το γεγονός του ότι είναι ένα από τα λίγα μητριαρχικά είδη του ζωικού βασιλείου. Πολλές φορές τα κυρίαρχα θηλυκά φέρονται ως άλλες Κλυταιμνήστρες απέναντι στα μικρά τους και τα αρσενικά.
Κατά πόσο θεωρείτε ότι μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να απομακρυνθεί από τα ζωώδη ένστικτα του και κατά πόσο υπάρχει λόγος να συμβεί αυτό (αν υπάρχει);
Νίκος Κουρκουτάς Δεν νομίζω ότι γίνεται να απομακρυνθούμε από τα ζωώδη μας ένστικτα, μπορούμε όμως να τα κατανοήσουμε καλύτερα και να τα αποδεχτούμε ως μέρος της οντότητάς μας. Η καλύτερη επίγνωση του εαυτού μας, χωρίς να καταπιέζουμε αυτόν και αλλήλους, θα είναι το πρώτο βήμα προς μία πιο αρμονική κοινωνία. Δυστυχώς είναι πιο εύκολο στα λόγια, αλλά δεν σταματάω να ελπίζω.
Γεωργία Καλογεροπούλου Για να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση πρέπει να ορίσουμε τι εννοούμε ως ζωώδες ένστικτο. Η γρήγορη απάντηση για μένα είναι ότι ούτε μπορεί ούτε πρέπει ο άνθρωπος να απαρνηθεί τα ζωώδη ένστικτά του. Δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί από τα ζώα, όσο νομίζουμε: μεγαλοπιανόμαστε επειδή τάχα καταλαβαίνουμε και χρησιμοποιούμε γλώσσες και σημειολογίες αλλά στην ουσία αναπνέουμε, τρώμε, αγαπάμε, και πεθαίνουμε ακριβώς όπως κάθε έμβιο ον που υπάρχει στον πλανήτη.
Αν κάτι πρέπει να κάνουμε είναι να εναγκαλιστούμε τη ζωική μας πλευρά αντί να την απωθούμε και να τιθασεύσουμε τις φαντασιώσεις μεγαλομανίας μας που μας ωθούνε στην αυτοκαταστροφή - και στην καταστροφή των άλλων μορφών ζωής. Αντί να κοιτάμε πώς θα μεταναστεύσουμε στον Άρη αφού ξεζουμίσουμε ενεργειακά τη γη, καλά θα κάναμε να ζήσουμε ακριβώς όπως τα ζώα σε αρμονία με το υπάρχον περιβάλλον μας και να είμαστε ευγνώμονες για το χρόνο που μας δίνεται σε αυτόν τον πλανήτη.
Η έκθεση είναι μέρος της Πράξης: «ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ» του Θεσμού: «Αρχαίο Δράμα: Διεπιστημονικές και Δια-καλλιτεχνικές προσεγγίσεις»
Επιμέλεια: Καλλιόπη Λιαδή, Καλλιτεχνική Σύμβουλος του Προγράμματος.
Κείμενο καταλόγου: Αθηνά Εξάρχου, Δρ. ΙστορίαςΤέχνης
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά και Σαββατοκύριακα 18:00-22:00 (έως τις 13 Μαίου)
Είσοδος Ελεύθερη
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.ancientdrama.gr
