του Ρόκα Εμμανουήλ-Απόστολου, Μουσειολόγος-Μουσειογράφος - Ένα μουσείο σύγχρονων μουσειολογικών προδιαγραφών στεγασμένο σε αναστυλωμένο μνημείο
Εισαγωγή και γνωριμία με το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί καταρχάς μια παρουσίαση του Μουσείου της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, καθώς και μια μουσειολογική-μουσειογραφική περιγραφή του εφόσον ο εν λόγω μουσειακός χώρος αποτελεί ορόσημο της πόλης των Αθηνών και της αρχαίας ιστορίας της. Σκοπός του άρθρου είναι η προβολή μιας-κατά τη γνώμη μου- άρτια δομημένης επιστημονικά συλλογής η οποία αναδεικνύει ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα ενός πολύ σημαντικού για ολόκληρο τον κόσμο αρχαιολογικού χώρου (ο χώρος στον οποίο γεννήθηκε και ανδρώθηκε η Δημοκρατία και το δικαίωμα της Ισονομίας). Ίσως το συγκεκριμένο μουσείο μπορεί να αποτελέσει υπόδειγμα και άλλων χώρων έκθεσης παρόμοιων συλλογών ως προς την επιμέλεια που επιδείχθηκε εκ μέρους της επιστημονικής ομάδας.
Ξεκινώντας καλό είναι να αναφέρουμε λίγα στοιχεία για το εν λόγω μουσείο ώστε ο αναγνώστης να έχει μια σφαιρική ιδέα περί τίνος πρόκειται.
Η εξωτερική όψη του μουσείου πλούσια σε εκθέματα
Το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς στεγάζεται στην αναστηλωμένη Στοά του Αττάλου, το οποίο είναι μνημείο του 150 π. Χ. περίπου. Η Στοά του Αττάλου αποκαλύφθηκε με τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας μεταξύ των ετών 1859-1902, ενώ στα 1953-6 αναστηλώθηκε. Τα σημαντικότερα εκθέματα του Μουσείου, σχετίζονται με τις λειτουργίες του Αθηναϊκού Δημοκρατικού πολιτεύματος και χρονολογούνται στους κλασικούς χρόνους. Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνονται:
• Ευρήματα φρεάτων, αποθετών, ταφών, εργαστηρίων, ιερών (4ης χιλιετίας - 7ου π. Χ. αιώνα),
• Πήλινα, χάλκινα, ελεφαντοστέινα, υάλινα ευρήματα (6ου π. Χ. - 3ου μ. Χ. αιώνα),
• Γλυπτά (6ου π. Χ. - 3ου μ. Χ. αιώνα),
• Νομίσματα (6ου π. Χ. αιώνα - 1831),
• Αγγεία (6ου π. Χ. - 6ου μ. Χ. αιώνα),
• Επιγραφές (5ου π. Χ. - 2ου μ. Χ. αιώνα),
• Αντικείμενα δημόσιου βίου (5ου - 2ου π. Χ. αιώνα),
• Πήλινα λυχνάρια (7ου π. Χ. - 11ου μ. Χ. αιώνα),
• Αντικείμενα από βαθύ πηγάδι (1ου - 10ου μ. Χ. αιώνα),
• Αγγεία των Βυζαντινών χρόνων και της Τουρκοκρατίας (10ου - 12ου και 17ου μ. Χ. αιώνα),
• Αίθουσα Αμφορέων (6ου π. Χ. - Βυζαντινών χρόνων),
• Γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη στωικών οικοδομημάτων (5ου π. Χ. - 3ου μ. Χ. αιώνα).
Το εσωτερικού του μουσείου
Το μουσείο, εκτός από τους δύο ορόφους όπου παρουσιάζονται τα εκθέματα, παρουσιάζει εκθέματα όπως αγάλματα και στον προαύλιο χώρο του, προϊδεάζοντας έτσι τον επισκέπτη για την αρχαιολογική εμπειρία που θα έχει. Στους μουσειακούς χώρους βρίσκονται τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα των αρχαιολογικών ανακαλύψεων με τα υπόλοιπα να είναι φυλαγμένα στις αποθήκες του κτιρίου. Κατά την γνώμη μου πρόκειται για ένα μουσείο σύγχρονων προδιαγραφών που δεν κουράζει τον επισκέπτη και του προσφέρει μια εποικοδομητική μουσειακή εμπειρία.
Μουσειογραφική κριτική του μουσειακού χώρου
Το μουσείο προσφέρει μια θεματική/χρονολογική/γραμμική πορεία με το κοινό να μην κουράζεται και να απολαμβάνει τη θέαση των αντικειμένων.
Ο φωτισμός είναι χαμηλός και οι προθήκες συνοδεύονται από προστασία plexiglass, ανοιχτόχρωμο φόντο και αρκετά κατανοητή πληροφορία, τόσο στα κείμενα τοίχου που είναι τοποθετημένα στα πλάγια τοιχώματα του μουσείου, όσο και στις λεζάντες επεξήγησης (αν και κάποιες επεξηγηματικές λεζάντες έχουν αρχαιολογικού όρους οι οποίοι επεξηγούνται στην αγγλική τους μετάφραση μόνο).
Επίσης, εντύπωση προκαλεί το ότι κάποιες προθήκες δίνουν περαιτέρω πληροφόρηση στον επισκέπτη επεξηγώντας του ιστορικές πτυχές οι οποίες σχετίζονται με τα αντικείμενα που παρουσιάζονται. Τα σχεδιαγράμματα και οι φωτογραφίες των εκθεμάτων και της αρχαίας χρήσης τους δεν απουσιάζουν σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ νομίζω ότι θα μπορούσε να υπάρξει μερική αποσυμφόρηση μικρού αριθμού προθηκών από τα πολλά αντικείμενα που παρουσιάζουν και ενδεχομένως προκαλούν μουσειακή κόπωση 1.
Αν και σε πολλές περιπτώσεις μουσειακών εκθέσεων τα αντικείμενα «μιλούν» από μόνα τους χωρίς να δίνεται επαρκή πληροφόρηση στον επισκέπτη και τη θέση σοβαρών θεωρητικών ζητημάτων την παίρνει η αισθητική απόλαυση, η συγκεκριμένη έκθεση βασίστηκε στην αντίληψη ότι το κοινό μπορεί να μάθει και από την πληροφορία που το ίδιο το μουσείο του παρέχει, καθώς (σε περιπτώσεις επισκεπτών υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου) και από τη μελέτη που ο καθένας έχει αποκτήσει μέσα από προσωπική του πραγματικότητα. Από τους βασικούς μουσειολογικούς στόχους ήταν η ανάδειξη της καλλιτεχνικής αξίας των εκθεμάτων και το να τονιστεί η σπουδαιότητα των έργων τα οποία συνδέονται με σημαντικά δημόσια πρόσωπα της αρχαίας Αθήνας και πολιτικές τομές κατά την αρχαία εποχή.
Εν κατακλείδι, το συγκεκριμένο μουσείο δεν στερείται της θεωρητικής προσέγγισης των συλλογών του, αλλά ούτε και της οπτικής μεθόδου θέασης και επεξήγησης των αντικειμένων μέσω σχεδιαγραμμάτων, εικόνων κ.τ.λ. Μία από τις ελλείψεις της μουσειογραφικής μελέτης θα μπορούσε να είναι η απουσία διαδραστικών μέσων, ειδικά αν ληφθεί υπόψη η αναγνωρισιμότητα του μουσείου, το οποίο επισκέπτονται εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Επιπλέον, εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού φύλαξης ο πάνω όροφος του μουσειακού χώρου δεν είναι προσβάσιμος από κανέναν και αυτό έχει σαφέστατα επιπτώσεις στην όλη εικόνα του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς και του μουσείου της. Πέραν αυτών, η εμπειρία του κοινού κρίνεται συνολικά και «μουσειολογικά» αξιόλογη.
1 Κάποιες προθήκες είναι διπλής όψης και παρουσιάζουν από ένα αντικείμενο στην κάθε μία
Πηγές
Greek Travel Pages, https://www.gtp.gr/TDirectoryDetails.asp?id=4454&lng=1
Blod, Γκαζή Ανδρομάχη,Το αυτάρεσκο βλέμμα του μουσείου. Μια κριτική ματιά στη μόνιμη έκθεση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewlecture.aspx?LectureID=77, ημερομηνία ανάρτησης 21.05.2011
Blod, Σκαλτσά Ματούλα, Εκθέματα και νοήματα. Έκθεση και νόημα, http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewlecture.aspx?LectureID=152, ημερομηνία ανάρτησης 21.05.2011
Mytraveler, http://www.mytraveler.gr/place/el/04024135
