γράφει η
Βασιλική Παπαγεωργίου,
Εθνολόγος- Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Δρ
Βλέποντας την ταινία του Κεν Λόουτς “η Τελευταία Παμπ”, δεν μπορείς παρά να ανατρέξεις στην ιστορία του αγώνα των Βρετανών ανθρακωρύχων. Οι αναφορές είναι πολλές, και στην πραγματικότητα πλαισιώνουν ουσιαστικά τον αφηγηματικό κορμό της ταινίας, που εστιάζει στη συνάντηση μιας κοινότητας εντοπίων με τους νεοφερμένους Σύριους πρόσφυγες, που εγκαθίστανται στα φτηνά διαθέσιμα σπίτια της υποβαθμισμένης πλέον περιοχής.
Ο Κεν Λόουτς με τον πολιτικό του λόγο και την τέχνη του πάντοτε να υπογράφει μανιφέστα υπέρ της εργατικής τάξης, μιλάει για τη διαπολιτισμική σχέση και τις δυσκολίες της, αποφεύγοντας τις κοινοτοπίες και τον διδακτισμό. Έχοντας κάνει ο ίδιος έρευνα πάνω στην ιστορία της περιοχής, μιλώντας με ντόπιους ηλικιωμένους, αναζητώντας υλικό και τους ερασιτέχνες ηθοποιούς που συνηθίζει να επιλέγει για τους ρόλους στις ταινίες του, αφηγείται την ιστορία τού μέρους που αποκαλείται “the Old Oak”:
«Ήταν μια ιστορία που νιώσαμε ότι έπρεπε να διηγηθούμε. Τα ανθρακωρυχεία ήταν πηγή ζωής για τη βορειοανατολική Αγγλία και το κλείσιμό τους μια πολιτική απόφαση, η οποία έχει επηρεάσει τη ζωή όλης της περιοχής. Μια περιοχή που υποβαθμίστηκε συνειδητά, ενώ επιπλέον έχει επιφορτιστεί με την υποδοχή περισσοτέρων προσφύγων από τον πόλεμο της Συρίας από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Η παμπ "Old Oak" είναι η ίδια η Αγγλία και θέλαμε να πούμε την ιστορία της» (από συνέντευξή του Κεν Λόουτς εδώ:)
“Η Τελευταία Παμπ”, αναπαριστά με δεξιοτεχνία την κληρονομιά του αγώνα των ανθρακωρύχων και το πώς αυτή σημαδεύει την τοπική ταυτότητα του χωριού τής, άλλοτε ευημερούσας, κομητείας ανθρακωρυχείων του Ντάραμ, στη Βορειοανατολική Αγγλία. Η αποσάθρωση της οικονομικής ύφεσης απλώνεται παντού σ’ αυτόν τον τόπο και διαμορφώνει τους χαρακτήρες και τις συμπεριφορές. Ο Κεν Λόουτς επιλέγει να αναδείξει την ηθική της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς σε αντιπαράθεση με την σκληρότητα και τη βία, τη μισαλλοδοξία και την ξενοφοβία που εύκολα παράγονται σε συνθήκες δυσπραγίας και παρακμής.
Ο σκηνοθέτης δουλεύει επισταμένως και πλάθει άρτια τον πρωταγωνιστή του ως πρόσωπο της εργατικής τάξης. Είναι ο TJ Ballantyne, ο ιδιοκτήτης της τελευταίας παμπ που έχει απομείνει στο χωριό, και ο οποίος συνθλίβεται από διπλά δεσμά: από την προσπάθεια να κρατήσει όρθια την επιχείρησή του που οδεύει προς στο κλείσιμο, αλλά και από το βίωμα της δραματικής απώλειας του ανθρακωρύχου πατέρα του σε εργατικό ατύχημα στα τοπικά ορυχεία, το οποίο τον στοιχειώνει όλα αυτά τα χρόνια. Στην ταινία παρακολουθούμε την αφήγηση να ξετυλίγεται μέσα από τη σχέση οικειότητας και εγκαρδιότητας που αναπτύσσει ο TJ (Τι Τζέι) με τη Yara (Γιάρα), μια νεαρή Σύρια φωτογράφο από την ομάδα των προσφύγων που πρόσφατα κατέφτασαν εκεί κυνηγημένοι από το καθεστώς Άσαντ.
Η τελευταία παμπ, η “Γέρικη Βελανιδιά”, (“the Old Oak”), αποτελεί τον κεντρικό τόπο δράσης. Είναι ο τόπος συνάντησης των εντόπιων αλλά και τόπος συγκρουσιακός μετά την έλευση των προσφύγων. Παράλληλα, λειτουργεί και ως “τόπος” μνήμης για τον ίδιο τον Τι Τζέι, που συγκεντρώνει εκεί πλούσιο αρχειακό φωτογραφικό υλικό από την παλιά ζωή και τον αγώνα των ανθρακωρύχων της περιοχής.
Λάβαρο που χρησιμοποιήθηκε σε σκηνές της ταινίας. Το τρίπτυχο “Strength, Solidarity, Resistance”, γραμμένο στα αγγλικά και στα αραβικά [πηγή εικόνας εδώ].
Αυτά τα παλιά αφηγείται ο Τι Τζέι, δείχνοντας τις φωτογραφίες του αρχείου του στη Γιάρα. Της μιλάει για τους “Marras”, ένα παραδοσιακό ιδίωμα της κουλτούρας των ανθρακωρύχων: «“Μάρα” είναι μια παλιά λέξη των ανθρακωρύχων. Είναι ο ίσος σου, ο φίλος σου, σε προσέχει, τον προσέχεις, κρατάτε ο ένας τον άλλο ασφαλή». Άλλες φωτογραφίες “ξεκλειδώνουν” και αποκαλύπτουν το νόημα της “βελανιδιάς”. Η βελανιδιά, απ’ όπου και το όνομα της παμπ, αποτελεί κεντρικό σύμβολο στα λάβαρα του αγώνα των ανθρακωρύχων, με το τρίπτυχο γραμμένο επάνω «δύναμη-αλληλεγγύη- αντίσταση». Αυτό είναι, εν τέλει, και το κεντρικό μήνυμα που δίνει στην πρόσφατη ταινία του ο Κεν Λόουτς, επιλέγοντας, όπως είδαμε, μια αισιόδοξη οπτική, που βασίζεται στην ενότητα της εργατικής τάξης, εθνικής και παγκόσμιας, με τους στόχους και τα συμφέροντά της κοινά, ενάντια στην καπιταλιστική κυριαρχία των λίγων.
Η συμμετοχή όλου του κόσμου, των ντόπιων και των προσφύγων μαζί, στο Durham Miners' gala, (ο ετήσιος καθιερωμένος εορτασμός των εργατικών συνδικάτων στην περιοχή του Durham*), επισφραγίζει στην τελευταία σκηνή της ταινίας και το βασικό της μήνυμα. Τα λάβαρα με το σύμβολο της βελανιδιάς, που ξεχωρίζουν στην τελετουργική πορεία στους δρόμους, αποτελούν έναν φωτεινό οδηγό για τον αδιάκοπο αγώνα της εργατικής τάξης, και ο σπουδαίος άνθρωπος - σκηνοθέτης Κεν Λόουτς μάς παραδίδει ένα ακόμη έξοχο πολιτικό μάθημα για την ταξική ιστορία, την ταξική συνείδηση και για τη δύναμη της αλληλεγγύης.
*Σημείωση:
Για το Durham Miners' Gala, που αποτελεί το μεγαλύτερο φεστιβάλ της εργατικής τάξης στον κόσμο, και τους “marras”, που αναφέρονται στην ταινία, μπορείτε να δείτε την ιστοσελίδα τους και την αντίστοιχη σελίδα στο facebook με εξαιρετικό πληροφοριακό και αρχειακό υλικό.