Σπουδαίο κεφάλαιο του ιταλικού κινηματογράφου, οι πολιτικές ταινίες που γυρίστηκαν τη δεκαετία του '60 και τις αρχές του '70 διατυπώνουν ορισμένα εξαιρετικά επίκαιρα και διαχρονικά σχόλια για την πολιτική, την κοινωνία και τους ανθρώπους. Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί αφιέρωμα στο Ιταλικό Πολιτικό Σινεμά, από την Πέμπτη 20 έως και την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α', Λιμάνι).
Δικαιοσύνη και αδικία, χρήμα και εξουσία, ηθικοί κανόνες και νόμιμη τάξη, ιδανικά και ουτοπίες της επανάστασης, διερευνώνται μέσα από ταινίες που φέρουν την υπογραφή των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι, Μάριο Μονιτσέλι, Βιτόριο ντε Σέτα και Φραντσέσκο Ρόζι. Πιο συγκεκριμένα, το αφιέρωμα περιλαμβάνει τις ταινίες: Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκορα των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι (1972), Οι σύντροφοι του Μάριο Μονιτσέλι (1963), Οι ληστές του Οργκόζολο του Βιτόριο ντε Σέτα (1961) και Τα χέρια πάνω από την πόλη του Φραντσέσκο Ρόζι (1963).
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
- Με την ταινία Οι ληστές του Οργκόζολο ο σικελός δημιουργός Βιτόριο ντε Σέτα περνά από το ντοκιμαντέρ στη μυθοπλασία και αποσπά το βραβείο για καλύτερη πρώτη ταινία στο Φεστιβάλ Βενετίας το 1961. Οι Βέρνερ Χέρτσογκ και Μάρτιν Σκορσέζε θεωρούν το φιλμ ως ένα αδιαφιλονίκητο κινηματογραφικό αριστούργημα.
- Η ταινία Τα χέρια πάνω από την πόλη του Φραντσέσκο Ρόζι -πατριάρχη του ιταλικού πολιτικού σινεμά-, απέσπασε το 1963 το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας.
- Η ταινία Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκορα των Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι βασίζεται στο έργο «Το θείο και το ανθρώπινο» του Λέοντος Τολστόι.
Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη). Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.
Πρόγραμμα προβολών
ΠΕΜΠΤΗ 20/2
18.30 Οι ληστές του Οργκόζολο
21.00 Οι σύντροφοι
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 21/2
18.30 Τα χέρια πάνω στην πόλη
21.00 Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκκορα
ΣΑΒΒΑΤΟ 22/2
18.30 Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκκορα
21.00 Τα χέρια πάνω στην πόλη
ΚΥΡΙΑΚΗ 23/2
18.30 Οι σύντροφοι
21.00 Οι ληστές του Οργκόζολο
Οι ταινίες αναλυτικά:
Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκορα / St. Michael Had a Rooster / San Michele aveva un gallo
(Ιταλία, 1972)
Σκηνοθεσία: Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι / Paolo & Vittorio Taviani. Με τους: Giulio Brogi, Daniele Dublino, Renato Cestiè. Έγχρωμη, 90΄.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, μια ομάδα αναρχικών εισβάλλει σ' ένα χωριό του ιταλικού Νότου και προσπαθεί να πείσει τους χωρικούς να ενστερνιστούν τις αρχές της κολεκτιβοποίησης. Οι χωρικοί όχι μόνον μένουν απαθείς στο επαναστατικό κάλεσμα, αλλά καλούν και τις Αρχές, οι αναρχικοί συλλαμβάνονται και ο αρχηγός τους Τζούλιο Μανιέρι καταδικάζεται σε θάνατο. Τελικά η ποινή του μετατρέπεται την ύστατη στιγμή σε ισόβια και κλείνεται στη φυλακή σε απόλυτη απομόνωση και χωρίς δικαίωμα γραφής, ανάγνωσης ή οποιασδήποτε επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Για να επιβιώσει χωρίς να τρελαθεί, υιοθετεί ένα τελετουργικό φανταστικών καθηκόντων και πνευματικών ασκήσεων, το οποίο εκτελεί απαρέγκλιτα με μια εξαιρετικά αυστηρή πειθαρχία που επιβάλλει στον εαυτό του. Όταν μετά από δέκα χρόνια εγκλεισμού μεταφέρεται σε μια άλλη φυλακή, στη διάρκεια της μετακίνησής του έχει την ευκαιρία να μιλήσει για πρώτη φορά με μια ομάδα νεότερων πολιτικών κρατουμένων. Με την επαφή του αυτή αντιλαμβάνεται, όχι μόνον το χιμαιρικό και ουτοπικό χαρακτήρα των ιδεών του, αλλά και πως αποτελεί πια ένα απολίθωμα του παρελθόντος, καθώς η κοινωνική πραγματικότητα, όπως και τα νέα δεδομένα του επαναστατικού κινήματος, τον έχουν ξεπεράσει.
Οι σύντροφοι / The Organizer / I compagni (Ιταλία – Γαλλία - Γιουγκοσλαβία, 1963)
Σκηνοθεσία: Μάριο Μονιτσέλι / Mario Monicelli. Με τους: Marcello Mastroianni, Renato Salvatori, Gabriella Giorgelli. Ασπρόμαυρη, 128΄.
Τορίνο, τέλη του 19ου αιώνα. Οι εργάτες μια υφαντουργίας που δουλεύουν σαν σκλάβοι 13 ώρες τη μέρα, μετά από ένα σοβαρό εργατικό ατύχημα, εξεγείρονται ενάντια στις άθλιες εργασιακές συνθήκες ζητώντας μείωση του ωραρίου κατά μία ώρα. Οι διαμαρτυρίες δεν έχουν αποτέλεσμα, αλλά όταν φτάνει από τη Γένοβα σε ρόλο καθοδηγητή, ο καταζητούμενος από τη αστυνομία ως ταραξίας, καθηγητής Σινιγκάλια, υποκινεί, οργανώνει και πείθει τους εργάτες ν' αρχίσουν απεργία διαρκείας. Τα αφεντικά απαντούν φέρνοντας ένα τρένο γεμάτο με απεργοσπάστες, αλλά τότε τα πράγματα αγριεύουν και στα επεισόδια που ακολουθούν ένας εργάτης χάνει τη ζωή του. Η απεργία συνεχίζεται, όμως κάποια στιγμή οι απεργοί, εξαντλημένοι ηθικά και οικονομικά, είναι έτοιμοι να υποχωρήσουν. Ο καθηγητής όμως, που έχει κρυφτεί για να μην συλληφθεί, εμφανίζεται και βγάζει έναν πύρινο λόγο που ενθουσιάζει τους απεργούς, οι οποίοι επιχειρούν να καταλάβουν το εργοστάσιο. Τότε η αστυνομία, που την έχουν καλέσει τα αφεντικά, καθώς τα πράγματα έχουν πάρει μια άσχημη τροπή γι' αυτούς, ανοίγει πυρ εν ψυχρώ, ενάντια στο πλήθος...
Οι ληστές του Οργκόζολο / Bandits of Orgosolo / Banditi a Orgosolo (Ιταλία, 1961)
Σκηνοθεσία: Βιτόριο ντε Σέτα / Vittorio De Seta. Με τους: Michele Cossu, Peppeddu Cuccu, Vittorina Pisano. Ασπρόμαυρη, 98΄.
Ο Μικέλε, ένας βοσκός στο Οργκόζολο της Σαρδηνίας, που ζει απομονωμένος με το κοπάδι του, κατηγορείται άδικα για τη δολοφονία ενός καραμπινιέρου. Παρ' όλο που είναι αθώος, δεν παραδίδεται στην αστυνομία, γιατί ξέρει ότι δεν θα γίνει πιστευτός και θα πάει φυλακή. Αποφασίζει αμέσως μόλις μαθαίνει ότι τον αναζητούν, να κρυφτεί στα άγρια βουνά της περιοχής του, παίρνοντας μαζί το κοπάδι με τα πρόβατά του και τον μικρό του αδερφό που τον βοηθάει. Η φυγή του θεωρείται απόδειξη ενοχής από τις Αρχές, οι οποίες στέλνουν αποσπάσματα να τον κυνηγήσουν και να τον συλλάβουν. Αρχίζει μια περιπλάνηση σε δύσβατα, ξερά και απόκρημνα ορεινά τοπία, στη διάρκεια της οποίας, λόγω έλλειψης νερού και τροφής, ο Μικέλε χάνει όλα του τα πρόβατα, τα οποία δεν έχει καν ξεπληρώσει και είναι το μόνο του περιουσιακό στοιχείο. Στο τέλος, απεγνωσμένος και σε απόλυτο αδιέξοδο, κλέβει το κοπάδι κάποιου άλλου και γίνεται αυτό που δεν είναι και για το οποίο κατηγορείται: ληστής στο Οργκόζολο.
Τα χέρια πάνω από την πόλη / Hands Over the City / Le mani sulla città (Ιταλία – Γαλλία, 1963)
Σκηνοθεσία: Φραντσέσκο Ρόζι / Francesco Rosi. Με τους: Rod Steiger, Salvo Randone, Guido Alberti. Ασπρόμαυρη, 105΄.
Νάπολη, αρχές της δεκαετίας του '60. Σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της πόλης καταρρέει μια παλιά πολυκατοικία, λόγω των εργασιών στο γειτονικό εργοτάξιο, με αποτέλεσμα να υπάρξουν νεκροί και τραυματίες. Υπεύθυνος της καταστροφής θεωρείται ο εργολάβος Εντοάρντο Νοτόλα, δημοτικός σύμβουλος της δεξιάς παράταξης που διοικεί την πόλη. Αρχίζουν οι δικαστικές έρευνες στις οποίες εμπλέκεται άμεσα ο Νοτόλα, για να διαπιστωθούν οι αιτίες και να αποδοθούν οι ευθύνες, όμως τα έγγραφα και οι τυπικές διαδικασίες που τον αφορούν αποδεικνύονται όλα σύννομα και τελικά κανείς δεν διώκεται. Καθώς το όνομα του εργολάβου έχει «λερωθεί», το κόμμα τον αποσύρει από τη λίστα των επερχόμενων εκλογών. Όμως ο αδίστακτος επιχειρηματίας που δεν θέλει να χάσει την εξουσία και τα προνόμια που του παρέχει η θέση του στο Δήμο, δηλαδή τη δυνατότητα να κερδοσκοπεί στον τομέα των κατασκευών, χρησιμοποιεί όσα μέσα διαθέτει, θεμιτά και αθέμιτα, για να επανεκλεγεί. Αλλάζοντας πολιτικό κόμμα, μετακινούμενος πολιτικά στο κέντρο, όχι μόνον θα καταφέρει να επανεκλεγεί, αλλά θα παραμείνει και στη θέση εξουσίας που κατείχε, συνεχίζοντας να κερδοσκοπεί στο τομέα των οικοδομών με την κατασκευαστική του εταιρεία.