του: Ν.Μιτζάλη, 17/10/2013. Χώρα Χιλή, 2012, έτος παραγ. 2012, διάρκεια 115 λεπτά, σκηνοθεσία Pablo Larrain. Ηθοποιοί: Gael Garcia Bernal, Alfredo Castro, Antonia Zegers, Luis Gnecco, Alejandro Goic, Nestor Cantillana.
Στις 11/9/1973, το Χιλιανό στρατιωτικό πραξικόπημα ποδηγετημένο από την οικονομική ελίτ της χώρας, την αστική μεσαία τάξη και συνεπικουρούμενο από την CIA, ανατρέπει τον Salvador Allende, τον περίφημο Companero Presidente, προκειμένου να σταματήσει τις σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις (αναδιανομή γης, κρατικοποιήσεις, αυξήσεις μισθών, παροχές, μέριμνα για τους αυτόχθονες) οι οποίες θεωρούσαν ότι «απειλούσαν» να εξαπλωθούν σε όλη την λατινική Αμερική.
Ο στυγνός δικτάτορας Pinochet θα παραμείνει για 14 χρόνια στην εξουσία προκαλώντας σύμφωνα με επίσημα στοιχεία: 34.690 βασανισθέντες, 2.110 πολιτικές εκτελέσεις, 1.248 εξαφανισθέντες και πάνω από 200.000 εξόριστους.
Το 1988, έπειτα από διεθνείς πιέσεις αλλά και για να νομιμοποιηθεί στα μάτια των ξένων ηγετών, θα αναγκαστεί να προκηρύξει δημοψήφισμα που θα αποφάσιζε την παραμονή του ή όχι στην εξουσία.
Ο Pablo Larraín, βασιζόμενος στο αδημοσίευτο έργο "El Plebiscito" του Antonio Skarmeta, σκηνοθετεί την ταινία «NO» βασισμένη στην διαφημιστική εκστρατεία της τότε αντιπολίτευσης. Ο Gael García Bernal ως πρωταγωνιστής ενσαρκώνει τον René Saavedra έναν ευφυή διαφημιστή (που σημειωτέον δεν υπάρχει στην πραγματικότητα αλλά αποτελεί εφεύρημα του σκηνοθέτη) που εργάζεται σε μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες της Χιλής και ο οποίος προσεγγίζεται από την αντιπολίτευση για να δώσει συμβουλές για την διαφημιστική της εκστρατεία.
Η αντιπολίτευση, αποτελούμενη από ένα μίγμα κομμουνιστών, σοσιαλιστών και χριστιανοδημοκρατών αν και αρχικά θέλει την ωμή παράθεση των παρεκτροπών του καθεστώτος, στην πορεία πείθεται (όχι χωρίς αντιδράσεις) από τον αποστασιοποιημένο Saavedra να ακολουθήσει μια στρατηγική που να βασίζεται αποκλειστικά στο μέλλον, στην αισιοδοξία, στην χαρά και στην «ευτυχία που έρχεται». Όπως λέει ο ίδιος στην ταινία: «Χρησιμοποιούμε την γλώσσα της διαφήμισης που είναι παγκόσμια, οικεία, ελκυστική, αισιόδοξη αλλά πίσω της χτίζουμε μια πολιτική ιδέα».
Το ελκυστικό μοντέλο αυτό, σαφώς επηρεασμένο από τα τότε αμερικάνικα διαφημιστικά, ξεπερνά την αρνητικότητα του «Όχι» που είναι ο τίτλος της εκστρατείας και βασιζόμενο στα ένστικτα ενός καταναλωτή-ψηφοφόρου μιας μελλοντικής αστικής δημοκρατίας τύπου ΗΠΑ, επικρατεί.
Επικρατεί ενάντια στις απειλές και στις παρακολουθήσεις των υπευθύνων, αλλά και ενάντια στη δολιότητα και την βία του καθεστώτος που τοποθετεί το διαφημιστικό σε «νεκρή» μεταμεσονύκτια τηλεοπτική ζώνη. Επικρατεί κερδίζοντας ακόμα και εκείνους τους φιλήσυχους πολίτες όπως η κυρία Carmen που φυλάει το παιδί του Saavedra η οποία όταν ρωτείται γιατί υποστηρίζει την αντίπαλη εκστρατεία του «Ναι» απαντάει αφοπλιστικά: «Είμαι καλά. Ο γιός μου σπουδάζει, η κόρη μου έχει δουλειά...» και όταν ο Alberto Arancibia (Marcial Tagle) την ρωτά τι σκέφτεται για τους νεκρούς και τους βασανισθέντες εκείνη τον αφήνει άναυδο λέγοντας: «Δεν είναι ότι δεν με νοιάζει αλλά αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Τώρα μας περιμένει η δημοκρατία. Αυτό λέει ο στρατηγός μας. Τώρα που έρχεται η δημοκρατία θα μπορούμε όλοι να πούμε την άποψή μας».
Ακριβώς ο ίδιος κομφορμισμός που κρατούσε και στην Επταετία την πλειοψηφία των ελλήνων στα σπίτια τους οι οποίοι δεν μπορούσαν να αντιληφθούν (ή δεν ήθελαν) την ουσία ενός συστήματος που περικλείεται στην ταινία στα λόγια του αντίπαλου επικεφαλής διαφημιστή: «Έχουμε ένα σύστημα όπου ο καθένας μπορεί να πλουτίσει. Προσοχή! Όχι όλοι. Ο καθένας. Ποτέ δεν βγαίνεις χαμένος όταν όλοι πιστεύουν ότι μπορούν να είναι ο καθένας».
Ένα οικονομικό σύστημα ευημερίας που βασίστηκε στην εξαθλίωση περίπου του 40% του πληθυσμού της Χιλής και κυρίως των αυτοχθόνων. Για το υπόλοιπο 60% όσοι δεν ήταν διαπλεκόμενοι με την εξουσία επέλεγαν να παραχωρήσουν την ελευθερία τους και την ταξική τους συνείδηση μπροστά στον τρόμο της βίας της εξουσίας και των «ατελείωτων ουρών για ένα καρβέλι ψωμί» όπως έλεγε στην ταινία ο εξαιρετικός Lucho Guzmán (Alfredo Castro) επικαλούμενος το...φάντασμα του μαρξισμού.
Αν δεν κάνω λάθος και σήμερα κάποιοι στην Ελλάδα επικαλούνται το ίδιο «φάντασμα» για να πλήξουν την αντιπολίτευση...
