Γράφει η: Βασιλική Παπαγεωργίου
Στο Σιάτλ των ΗΠΑ ανοίγει το πρώτο μουσείο ψηφιακής NFT τέχνης σε φυσικό χώρο στον κόσμο, το Seattle NFT Museum (στις 27/1 επίσημα για το κοινό). Το μουσείο του είδους αυτού φιλοδοξεί να αγκαλιάσει μια νέα εποχή στην ιστορία της τέχνης, μετατρέποντας το Σιάτλ σε εργαστήριο καινοτομίας και στην καρδιά της NFT κοινότητας, όπως προεξαγγέλεται στην αρχική του σελίδα. Το μουσείο βέβαια βρίσκεται σε εταιρική σχέση με την Samsung, η οποία παρείχε και τις ειδικά σχεδιασμένες οθόνες για την προβολή των έργων, κάτι που φανερώνει την διάθεση των εταιρειών τεχνολογίας να επενδύσουν στα NFTs.
Τα NFTs, Non-Fungible Tokens, (αποδίδονται στα ελληνικά ως Μη Ανταλλάξιμα Νομίσματα), που εμφανίζονται στο προσκήνιο μέσα στο 2021, έχουν ως βάση κατασκευής τους την τεχνολογία κρυποτονομισμάτων Blockchain. Δεν λειτουργούν όμως όπως ένα κρυπτονόμισμα, καθώς είναι μοναδικά και μη ανταλλάξιμα. Αντιστοιχούν δηλαδή σε μία μονάδα ψηφιακού αντικειμένου, είναι με απλά λόγια “ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία” για τα οποία βεβαιώνεται ως καταγεγραμμένη και καταχωρημένη στην αλυσίδα Blockchain η πράξη αγοράς τους.
Τα “κρυπτοέργα” περιλαμβάνουν μια εντυπωσιακή γκάμα ψηφιακών τεκμηρίων, από ψηφιακά εικαστικά έργα, εικόνες και βίντεο, μουσικά αρχεία, έως κάτι τόσο ασήμαντο όσο ένα tweet ή μια ανάρτηση στο facebook. Ακριβώς όπως στο παράδειγμα του συνιδρυτή του Twitter, Jack Dorsey, που πούλησε το πρώτο του tweet ως NFT σε δημοπρασία με φιλανθρωπικό σκοπό, για 2,9 εκατομμύρια δολάρια.
Το πρώτο tweet του Jack Dorsey που δημοπρατήθηκε, πηγή: http://www.businessinsider.com
Προς το παρόν, η μεγαλύτερη αξιοποίηση των NFTs απαντάται στο χώρο της τέχνης, με μία φρενήρη συγκέντρωση από συλλέκτες, επενδυτές, ψηφιακές πλατφόρμες για δημοπρασίες και, εν γένει, με τον πολλαπλασιασμό ενός δικτύου εντός του οποίου διακινούνται τεράστια χρηματικά ποσά. Η αξία των έργων του είδους της κρυπτοτέχνης, όσο ευτελή και ασήμαντα όσο της τάξης ενός tweet κι αν είναι, διαμορφώνεται από αυτό το δίκτυο, παραπέμποντας στις αξίες που δημιουργούνται με τη διακίνηση έργων στο παραδοσιακό δίκτυο του κόσμου της τέχνης. Εξάλλου, ενδεικτικό του μεγάλου αντίκτυπου των NFTs, αποτελεί το ότι κορυφαία μουσεία μόλις ξεκινούν να εισέρχονται στον κόσμο των NFTs, πουλώντας σε αυτή τη μορφή αντίγραφα έργων τους.
Ένα σχετικά διαφωτιστικό πρόσφατο παράδειγμα για το πώς λειτουργεί η αγορά κρυπτοτέχνης, είναι η εκπληκτική κινητικότητα που προκάλεσε η κυκλοφορία της σειράς “Bored Apes”, που αποτελείται από 10000 διαφορετικές ψηφιακές εκδοχές της μορφής ενός βαριεστημένου πίθηκου, για την οποία διακινήθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά. Μια τέτοια φιγούρα, την “Bored Ape No. 9055” – που της προσδόθηκε στο προσωνύμιο EminApe, εξ’ αιτίας της ενδυματολογικής της ομοιότητας με τον ιδιοκτήτη της– αγόρασε και κατοχύρωσε ο ράπερ Eminem, που είναι ήδη, άλλωστε, συλλέκτης NFT's.
Το Avatar EMINAP στο προφίλ Twitter του Eminem, πηγή: https://theconversation.com
Πρακτικά δηλαδή, με πολύ απλά λόγια, με την πράξη της αγοράς NFT, ο Eminem γίνεται “ιδιοκτήτης” της ηλεκτρονικής εικόνας EminApe που χρησιμοποιεί ως φωτογραφία προφίλ του στο Twitter. Η εικόνα δυνητικά βέβαια μπορεί να αναπαραχθεί στο άπειρο, αλλά ο ίδιος o Eminem ως νόμιμος κάτοχος έχει μια καταχώριση στην πλατφόρμα blockchain Ethereum που αποδεικνύει την κυριότητά του, όχι επί των πνευματικών δικαιωμάτων που ανήκουν στον δημιουργό, αλλά επί της αγοροπωλησίας.
Επιπροσθέτως, οι αγοραστές ενός NFT από τη συλλογή “Bored Apes” γίνονται επίσης μέλη του Bored Ape Yacht Club, ενός “τόπου” τον κυβερνοχώρο, του οποίου η ταυτότητα δεν είναι ξεκάθαρη, πέρα από την προφανή επιδίωξη κερδοσκοπικής δραστηριότητας.
Στην περίπτωση του γνωστού καλλιτέχνη Damien Hirst, που μέρος της φήμης του και της θέσης κύρους που κατέχει στο χώρο της τέχνης δημιουργήθηκε από την επιχειρηματική του δράση, το παιχνίδι της κρυπτοτέχνης μπορεί να βαδίσει σε γνώριμα μονοπάτια. Έτσι, παρατηρεί κανείς τον τρόπο που αυξάνει την συμβολική και παράλληλα οικονομική αξία του έργου του, αξιοποιώντας την αγορά NFT. Λανσάροντας το πρότζεκτ του The Currency, που αποτελείται από μια σειρά ψηφιακών εικαστικών έργων, που παράλληλα έχουν και τη φυσική τους δίδυμη υπόσταση, αρχικά πουλάει κάθε κομμάτι μέσω NFT. Στη συνέχεια όμως, εφόσον οι αγοραστές επιθυμούν το φυσικό τεκμήριο, μπορούν να το αποκτήσουν, με τον όρο να έχουν πουλήσει τη μορφή NFT που κατέχουν σε προκαθορισμένο χρονικό όριο.
Έτσι, τα NFTs θεωρούνται μια επανάσταση, όχι μόνο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την τέχνη ως τώρα, αλλά και εξ’ αιτίας των κραδασμών που προκαλούν στα παραδοσιακά συστήματα κυκλοφορίας έργων τέχνης και στους κατεστημένους τρόπους συλλογής, μουσειακής έκθεσης και επιμελητείας. Παράλληλα, αυτή η κρυπτοτέχνη υπερ-μεγεθύνεται σε ό,τι αφορά την επιδραστικότητά της, δημιουργώντας ήδη ένα μύθο γύρω από τα διογκωμένα κέρδη και τις δυνατότητες να είναι προσιτή στο να συμμετέχει και να την αξιοποιήσει ο οποιοσδήποτε που μπορεί – υποτιθέμενα – εύκολα να διαχειριστεί τη δημιουργία του στην αγορά τέχνης των NFTs.
Αυτό βέβαια δεν πρέπει να αφήνει το παραμικρό περιθώριο πίστης στο ενδεχόμενο ενός εκδημοκρατισμού της τέχνης. Στο κρυπτοδίκτυο των NFTs η τέχνη κυκλοφορεί ως εμπόρευμα, έτσι ώστε να διαμορφώνονται συνθήκες ακραίας κερδοσκοπίας και άπλετος χώρος για επενδύσεις. Η πραγματικότητα μιλάει από μόνη της, καθώς ως τώρα τεράστια ποσά στα NFTs επενδύουν εταιρείες κολοσσοί, μαικήνες της τέχνης, δισεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες, επώνυμοι καλλιτέχνες, κορυφαίοι τεχνοκράτες κ.α.
Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται νέοι συμβολικοί χώροι κυκλοφορίας και ανταλλαγής τέχνης, που πέρα από το να μετασχηματίζουν το ίδιο το νόημα της τέχνης ενδέχεται να μετασχηματίζουν και τον ψηφιακό χώρο, τον οποίο σπεύδουν να οικειοποιηθούν με τρόπους απρόβλεπτους. Αυτή η τάση, που συνήθως προκαλεί τον αφελή ενθουσιασμό των τεχνοκρατών, ενσαρκώνει το ιδεώδες της νεοφιλελεύθερης επιχειρηματικότητας στον μεγαλύτερο βαθμό που έχει ποτέ ιστορικά εμφανιστεί στην αγορά τέχνης.
Παράλληλα, ενδέχεται να πυροδοτήσει νέες μορφές κυριαρχίας που θα ασκείται επί του ψηφιακού, στον κυβερνοχώρο π.χ. της μορφής Metaverse, όπου τα NFTs εμφανίζονται ως τίτλοι ιδιοκτησίας ποικίλων πραγμάτων του τρισδιάστατου εικονικού περιβάλλοντος. Δημιουργείται έτσι, ένα παράλληλο σύμπαν οιωνεί ομοιωμάτων που αποκτά συνεχώς προστιθέμενη αξία μέσω κερδοσκοπικών φουσκών, αντιστρόφως ανάλογη της αξίας του πραγματικού, φυσικού σύμπαντος, που μόνο να ωφεληθεί δεν έχει από την θριαμβευτική επικράτηση των ψηφιακών τεκμηρίων NFTs. Αυτά, άλλωστε, φαίνεται να αποτελούν πιο πολύ μια μεταφορά της καταπιεστικής νεοφιλελεύθερης αντιδραστικής κουλτούρας, παρά του οράματος μιας δημοκρατικής εκφραστικής απελευθέρωσης στην τέχνη.
[28/1/2022]
Πηγές:
https://www.theartnewspaper.com/2021/12/29/get-ready-for-the-new-world-order-art-market-experts-predictions-for-2022
https://www.theartnewspaper.com/2022/01/13/nft-museum-opening-seattle-blockchain-art
https://theconversation.com/nfts-an-overblown-speculative-bubble-inflated-by-pop-culture-and-crypto-mania-174462
https://www.theguardian.com/artanddesign/2022/jan/04/bored-ape-nft-art-eminem
https://hyperallergic.com/680464/how-museums-and-nfts-might-find-common-ground/
https://jacobinmag.com/2022/01/nfts-fallon-paris-hilton-bored-ape-digital-imagery-commodification
https://www.theverge.com/22310188/nft-explainer-what-is-blockchain-crypto-art-faq
