Είσαι Νέος ...; αν όχι, τότε σίγουρα Καλλιτέχνης!
ΜΕΡΟΣ 1ο από την Ελένη Καβαζίδου
1. Τι εννοούμε με τον όρο «εθισμός»;
Όλοι οι άνθρωποι είναι εθισμένοι σε κάτι. Εάν είστε μεταξύ αυτών που ταξιδεύουν συχνά στον μαγικό κόσμο της έκστασης, ή εντάσσεστε στην κατηγορία εκείνων που αν και εικάζουν αφόρητα αδρανείς, βράζουν από μέσα τους και το πινέλο «πάει σύννεφο».... Εάν είστε γεμάτοι επιθυμίες και προσδοκίες, αλλά τίποτα δεν προχωρά, φιλόδοξοι με ματαιωμένα όνειρα, λάτρεις της συντροφικότητας – μα κανείς κοντά σας... Εάν είστε αβοήθητοι και κανείς δε σας υποστηρίξει... τότε, θα μπορούσατε να είστε και μεταξύ αυτών που έχουν εθιστεί βαθιά σε κάτι, προκειμένου να ανακάμψει ο πληγωμένος εγωισμός τους, έστω και προσωρινά ...!
2. Για να αντιληφθεί κανείς τα στενά όρια και την ισχνή ευελιξία υπό την επίροια «νάρκωσης του συνειδητού», θα πρέπει να γνωρίζει καλά τι ακριβώς σημαίνει εθισμός και σε ποιες περιπτώσεις προκύπτει ως κατάσταση ζωής.
Σύμφωνα με το λεξικό OXFORD (UK), ο εθισμός αφορά σε γεγονός ή κατάσταση εξάρτησης σε μια συγκεκριμένη ουσία ή δραστηριότητα. Πολλοί είναι οι λόγοι που μπορεί ένα άτομο να «εθιστεί» στα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τον τζόγο, το διαδίκτυο, τη σεξουαλική επαφή ή άλλο ως μία μορφή άμυνας και αντιμετώπισης του στρες, των δυσάρεστων συναισθήματων, μίας μεγάλης απογοήτευσης, ανίατης νόσου, βαριάς αρρώστειας... ή άλλο. Τα ναρκωτικά και το αλκοόλ μπορούν να προσφέρουν μια προσωρινή ανακούφιση από την πραγματικότητα και την καθημερινή ζωή, ενισχύοντας την ευχαρίστηση και ελαχιστοποιώντας τη συναισθηματική καταστολή, μειώνοντας παράλληλα το άγχος. Είναι όμως θεμιτό;
Πίνακας: Οι παράγοντες που που συνδέονται με την εξάρτηση στο αλκοόλ και την εξάρτηση σε ναρκωτικές ουσίες κατά Fleury και συνεργάτες (2014).
Εθισμός: Η Διαδικασία και η Αντιμετώπιση
Τα αρνητικά συναισθήματα, τα κοινωνικά προβλήματα και οι χαοτικές αντιλήψεις μπορούν να οδηγήσουν σε εθιστική συμπεριφορά. Ο εθισμός είναι μη ενδεικνυόμενη λύση στο «πρόβλημα» και συxνά αποδεικνύεται καταστροφικός για το άτομο, και συνήθως επηρεάζει αρνητικά και τρίτα άτομα ή ακόμη και κοινωνικά σύνολα. Ο εθισμός μπορεί να ποικίλει από ναρκωτικά και αλκοόλ έως ψώνια, τυχερά παιχνίδια, σεξ, χρήση Διαδικτύου, φαγητό, αθλητισμό.
Ο εθισμός αφορά κυρίως σε απώλεια ελέγχου συμπεριφοράς παρά σε μία απλή συνήθεια. Η εθιστική συμπεριφορά (δηλαδή μη ελεγχόμενη επαναλαμβανόμενη συνήθεια) είναι ένας μηχανισμός μίμησης κοινωνικών προτύπων με ανεξέλεγκτες προεκβολές, επώδυνος και καταστροφικός.… Όσο πιο επιρρεπής κάποιος σε εθισμούς, τόσο πιο δύσκολα μπορεί να ξεφύγει από την παγίδα της ηδονικής επανάληψης.
• Μα, ποιο το κακό στην επανάληψη;
- Εξαρτάται από το ποιος, πώς, πόσο, τι, γιατί, που και πότε...
«Οι συνήθειες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία μας», σύμφωνα με την Dr. Nora Volkow, Διευθύντρια του Εθνικού Ινστιτούτου κατάχρησης ναρκωτικών (NIDA) στο National Insitutes of Health των ΗΠΑ. Μεταξύ άλλων, έχει δηλώσει ότι
«η κατανόηση της βιολογίας (i) του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσουμε ρουτίνες και οι επιβλαβείς λειτουργικές τους ακολουθίες και (ii) των τρόπων που δυνάμεθα να σπάσουμε αυτές τις ρουτίνες και να αγκαλιάσουμε νέες, θα μπορούσε να μας βοηθήσει να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας και να υιοθετήσουμε υγιέστερες συμπεριφορές».
Φυσική άσκηση, διαλογισμός και εξάσκηση της εστίασης της προσοχής, πνευματικότητα, θετική αναδιαμόρφωση και αλλαγή απόψεων, στάσεων ή συμπεριφορών, χιούμορ, πρακτικές επίλυσης προβλημάτων, καλλιτεχνικές δραστηριότητες τέχνης, φιλαναγνωσία, δημιουργική έκφρασης και συμμετοχή σε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης μπορούν να ανατρέψουν την όποια κείμενη εθιστική συμπεριφορά και να περιορίσουν τα αρνητικά αποτυπώματα (κοινωνικά προσωπικά, πολιτισμικά, κτλ).
3. Είμαι εθισμένος. Είναι μειονέκτημα;
Ο εθισμός μπορεί να βλάψει σημαντικά και σε κάποιες περιπτώσεις, ανεπανόρθωτα τη φυσική, διανοητική και συναισθηματική μας κατάσταση. Παράλληλα όμως δύναται να υπάρχουν και θετικά αποτυπώματα. Συγκεκριμένα, ο εθισμός, αν είναι βραχύχρονος και δεν είναι εμμονικός, αλλά ελεγχόμενος και συνειδητός, δύναται να έχει θετικά αποτυπώματα... Σπάνια όμως μπορεί να ελεγχθεί και να κατευθυνθεί μία αγαπημένη συνήθεια που έχει ενταχθεί στη στη γκάμα «των εθισμών». Ο αυτοέλεγχος σε μια εθισμένη συμπεριφορά χρειάζεται υψηλό επίπεδο αυτοελέγχου και δεν πρέπει να διατηρηθεί για πολύ ως κατάσταση, καθώς η εθιστική συμπεριφορά αδιέξοδα, σε βάθος χρόνου είναι αναπόφευκτα ανεξέλεγκτη και φέρει μόνιμες λειτουργικές αλλαγές και δυσάρεστες για το κοινωνικό γίγνεσθαι συμπεριφορικές νοοτροπίες.
ο εθισμός μπορεί να είναι η βασική πηγή έμπνευσης, αναζωογόννησης, κινητήρια δύναμη για δημιουργία, ανάπτυξη, επαγγελματική ή προσωπική επιτυχία. Σε αυτήν την περίπτωση ο παράγοντας εξάρτησης, λειτουργεί ευεργετικά σε όλα τα επίπεδα και υπέρ όλων (π.χ. ναρκωτικές ουσίες ως παυσίπονα, αλκοολούχα ποτά ως διεγερτικά της εφορίας, κ.α..
4. Ποιοι είναι οι «τυχεροί» και οι «προνομιούχοι»;
Οι πρωταθλητές, οι καλλιτέχνες και οι νέοι είναι οι πρώτοι στη λίστα ως υποψήφιοι που εθίζονται. Κάθε φορά που η εθισμένη συμπεριφορά μεταφράζεται σε ΚΑΚΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ, αρχίζει να είναι «πρόβλημα», «ασθένεια», «εσφαλμένη αντίληψη» (αποκλίνουσα συμπεριφορά) ή ακόμη και «υποσιτισμός» (λόγω κατάχρησης ουσιών, που προκαλούν το αίσθημα κορεσμού της πείνας).
Η εθιστική συμπεριφορά συχνά συναντάται σε ανθρώπους που
- χρησιμοποιούν την καραμέλα: «δεν γνωρίζω»,
- είναι συναισθηματικά εξαντλημένοι
- διακρίνονται για τους άτακτους ή χαοτικούς συλλογισμούς τους
- είναι διαρκώς σε φυσική υπερδιέγερση και διακόπτεται ξαφνικά και μόνιμα αυτή η συνήθεια
- δεν ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε κρίσεις δράσης ή φυγής
- δεν έχουν αναπτυγμένη την ικανότητα συναισθηματικής αυτορρύθμισης
- δεν είναι ικανοποιημένοι από τις πράξεις, αποφάσεις, επιλογές τους
Όλες αυτές οι καταστάσεις ευνοούν και ενισχύουν την επιρρέπεια σε χαοτικές εμπειρίες. Οι εξαρτήσεις λοιπόν σε ουσίες και κακές συνήθειες υποδηλώνουν το ευάλωτο των ατόμων αυτών σε ακραίες, μη τυπικές συμπεριφορές.Συνήθως χαρακτηρίζονται από συσσώρευση ψυχικής ενέργειας με υψηλό αρνητικό πρόσημο (σε θέματα διάθεσης και πρόθεσης) με ανεξέλεγκτες και συχνά «βίαια ερχόμενες» εσωτερικές ορμές, υψηλά φορτία αρνητικής διέγερσης, άγνωστες διαθέσεις και ανορθόδοξες προθέσεις... «Το απυρόβλητο του αγνώστου και το απρόβλεπτο της επόμενης στιγμής φέρει την αλλαγή, την καινοτομία, την πρωτοπορία. Και όλα πάλι, ανορθόδοξα στη θέση τους, κατά περίεργο τρόπο στον περιβάλλοντα τόπο!...». Όλες όμως αυτές οι «φοβερές» πράξεις έχουν και «τρομερές» συνέπειες.
5. Ποιος είναι ερωτευμένος με τους εθισμούς;
Η ΝΕΟΛΑΙΑ είναι εθισμένη στην αγάπη. Η αγάπη μπορεί να είναι κυριολεκτικά εθιστική. Ο εθισμός εξυπηρετεί ως υποκατάστατο βίωσης συναισθημάτων που εισπράττουμε όταν κάποιος μας αγαπά, δηλαδή μας υποστηρίζει, βοηθάει, συμπαραστέκεται και φροντίζει ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΩΣ, χωρίς να προκύπτουν χρέη και ευθύνες. Η ιδανική αυτή επιδιωκόμενη κατάσταση, να βιώσει ο νεαρός ενήλικας ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, ΑΓΑΠΗ και παράλληλα η επιθυμία του να διεκδικήσει, να μιλήσει για ελευθερία απαλασσόμενος από το αίσθημα του φόβου, ή να βιώσει την απόλυτη ανεξαρτησία, είναι το εφαλτήριο της ανίχνευσης υποκατάστατων, έστω και βραχύχρονης διάρκειας προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και επιθυμίες τους είναι αυτή που επιδιώκει και αυτή που προσδοκεί να βιώσει, έστω και προσωρινά, μέσω χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών ή εξτρεμιστικής ενασχόλησης με δραστηριότητες που προκαλούν εύκολα και άμεσα ΕΥΦΟΡΙΑ.
Πώς θα σωθούμε από τον εθισμό;
Με Αγάπη χωρίς όρια, περιορισμούς και σύνορα.
Είναι παράλογο να είσαι ΕΘΙΣΜΕΝΟΣ;
Οι πιο ευάλωτοι στον εθισμό είναι αυτοί που αρέσκονται να χτυπούν τερματικό στο λειτουργικό απόθεμα φυσικής, ψυχικής και νοητικής αντοχής: ΟΙ ΝΕΟΙ ΜΑΣ. Αυτοί δηλαδή που παίζουν πάντα με τα όριά τους, τολμούν το ασύλληπτο, αυτοί που αναπαράγουν εύκολα το ΝΕΟ. Δίπλα στους νέους, οι γνήσιοι καλλιτέχνες, οι ταλαντούχοι, αυτοί με τις ιδιαίτερες κλίσεις... ή παρεκκλίσεις...
Εθισμένοι στο συναίσθημα, τη ζωή, την Αγάπη και τον ΕΡΩΤΑ.
Οι εθισμένοι, λοιπόν, στην εξάρτηση είναι αυτοί που αναζητούν λύτρωση από τον πόνο; Την απόρριψη; Τη ματαίωση; Το γενομένο λάθος; Οι συναισθηματικές συνθήκες που βιώνουν οι ευάλωτοι στον εθισμό πληθυσμοί, περιλαμβάνουν «κύκλους εναλλασσόμενης έκστασης και απελπισίας, μεγάλης λαχτάρας και μερικές φορές καταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές, συνήθως απόρροια απώλειας της αγάπης. Η κυκλοθυμία, οι ακραίες στάσεις και συμπεριφορές συνήθως παρατηρούνται στους νεώτερους λόγω συσσωρευμένου ενεργειακού όγκου και εσωτερικής δύναμης που δε βρίσκουν διέξοδο. Η χρήση ουσιών για διέγερση της φαντασίας, της δημιουργικότητας και της υψηλής απόδοσης είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας για αναίρεση ιδεολογικών προτύπων και κανόνων όταν το αντίδωρο είναι η επαγγελματική επιτυχία και δόξα.
Για περισσότερα επισκεφθείτε τον ακόλουθο σύνδεσμο με ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5378292/pdf/emss-66075.pdf
Όσο για τα υπόλοιπα, κρατάμε όρεξη έως την επόμενη φορά....
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Adams C, Stickley T. Group art activities and arts therapies for people using substances: A rapid review of the literature. Nordic Journal of Arts, Culture and Health, 2019; https://doi.org/10.18261/issn.2535-7913-2019-01-05
(2) Addiction. https://www.lexico.com/definition/addiction
(3) Fleury MJ, Grenier G, Bamvita JM, Perreault M, Caron J. Predictors of alcohol and drug dependence. Can J Psychiatry. 2014 Apr;59(4):203-12. doi: 10.1177/070674371405900405. PMID: 25007113; PMCID: PMC4079128.
(4) All Answers Ltd. Advantages and Disadvantages of Conceptualising Addiction as a Disease, 2018 Nov; Retrieved from https://nursinganswers.net/essays/advantages-and-disadvantages-of-conceptualising-addiction-as-a-disease.php?vref=1
(5) Aletraris L, Paino M, Edmond MB, Roman PM, Bride BE. The use of art and music therapy in substance abuse treatment programs. J Addict Nurs. 2014 Oct-Dec;25(4):190-6. doi: 10.1097/JAN.0000000000000048. PMID: 25514689; PMCID: PMC4268880.
(6) American Addiction Center. Addiction as a Coping Mechanism and Healthy Alternatives. Edited by Hardey Scot T, Stein S, Kelley R & Ackermann K; 2019. https://americanaddictioncenters.org/sobriety-guide/coping-mechanism
(7) Earp BD, Wudarczyk OA, Foddy B, Savulescu J. Addicted to love: What is love addiction and when should it be treated? PhilosPsychiatr Psychol. 2017 Mar;24(1):77-92. doi: 10.1353/ppp.2017.0011. PMID: 28381923; PMCID: PMC5378292.
