Ένας από τους πιο καταξιωμένους σύγχρονους εικαστικούς ο Γιώργος Ξένος εγκαινίασε δύο παράλληλες εκθέσεις στο νησί της Αίγινας. Δύο εκθέσεις που φιλοξενούνται σε δύο σημαντικά κτήρια του νησιού.
Η πρώτη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας, στο πρώτο μουσείο της σύγχρονης Ελλάδας με τίτλο «Πορευόμενοι στην Ιερότητα». Όπου ο θεατής πορευόμενος ανάμεσα στα σημαντικά ευρήματα που φιλοξενούνται στο μουσείο και στα έργα του Γ. Ξένου έχει την δυνατότητα να μετέχει σε ένα «ιερό» παιχνίδι αλληλεπίδρασης της ιστορίας με την σύγχρονη τέχνη. Η δεύτερη έκθεση, με τίτλο «Η Ελευθερία του εγκλεισμού» φιλοξενείται στο Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο – Πρώην Φυλακές Αίγινας. Η έκθεση αυτή εγκαινιάζει μία νέα εποχή τόσο για το ίδιο το κτήριο όσο και για το πολιτιστικό μέλλον του νησιού. Το κτήριο αυτό ήταν το πρώτο δημόσιο κτήριο το οποίο κατασκεύασε ο Ι. Καποδίστριας με σκοπό να γίνει ορφανοτροφείο. Για σχεδόν έναν αιώνα όμως λειτουργούσε ως φυλακές. Ένα κτήριο γεμάτο μνήμες και ιστορίες, ένα κτήριο που από το 1985 έμεινε κλειστό, εγκαταλελειμμένο και έρημο ως και σήμερα που άνοιξε ξανά τις πύλες του στο κοινό. Ο Γιώργος Ξένος είναι ένας καλλιτέχνης που αφουγκράστηκε την σημαντικότητα των δύο αυτών χώρων και μέσα από την δική του ματιά και τα έργα του ο επισκέπτης νιώθει σαν ο χώρος να περίμενε τα έργα αυτά για τον συμπληρώσουν αλλά και τα ίδια τα έργα μοιάζουν αβίαστα συνδεδεμένα μαζί του.
Μέσα από τις λιτές γραμμές, τις έντονες αντιθέσεις και τους συμβολισμούς ο Γιώργος Ξένος δημιουργεί μία εμπειρία στον θεατή. Τα μεταλλικά περιγράμματα των μορφών στον προαύλιο χώρο μοιάζουν με σκιές του παρελθόντος που χάραξαν την μοίρα τους στους τοίχους των φυλακών. Μορφές που αλλοιώθηκαν από τα βασανιστήρια και τις συνθήκες εγκλεισμού, ενώ τα προσωπικά αντικείμενα σε συνδυασμό με τα έργα του Γιώργου Ξένου στο εσωτερικό έρχονται να δείξουν την ύπαρξη και την μοναδικότητα των ατόμων αυτών.
Συνδετικός κρίκος των δύο εκθέσεων είναι τα πήλινα φίδια. Ένα αρχέγονο σύμβολο δύναμης και γνώσης, υγείας, προστασίας και αθανασίας. Αλλά και ύπουλο και επικίνδυνο για τον εχθρό του όπως ακριβώς κάθε μορφή εξουσίας.
Εγκαινιάστηκαν πριν λίγες μέρες δύο πολυαναμενόμενες εκθέσεις σας στην Αίγινα. Ένα μέρος με το οποίο έχετε μία σύνδεση. Πως ξεκίνησε η ιδέα για την υλοποίηση των εκθέσεων αυτών;
Με την Αίγινα με συνδέουν βιωματικές μνήμες από ενός έτους έως σήμερα. Εδώ έζησα όλα τα παιδικά καλοκαίρια μου. Οι εκθέσεις εδώ ήταν μια παλιά ιδέα μου. Όταν ζούσα στο Βερολίνο, 1988 έως και το 1992 σκεφτόμουν πολύ αυτό το νησί. Είχαν κλείσει τότε οι φυλακές. Πρότεινα λοιπόν να γίνει μια έκθεση, κελί και καλλιτέχνης, από Έλληνες και ξένους δημιουργούς και ο καθένας θα χάριζε ένα έργο του ώστε να δημιουργηθεί μια Πινακοθήκη εδώ. Ωστόσο κανείς δεν ήξερε το καθεστώς ιδιοκτησίας των φυλακών. Γι αυτό τον λόγο δεν προχώρησε τίποτα. Η ιδέα της έκθεσης όμως ήταν στο μυαλό μου. Πάντα είχα θέμα με τις αιτίες και τις συνθήκες εγκλεισμού, να φυλακίζεσαι για λόγους ιδεολογικούς, πολιτικούς...Το ένιωθα άδικο και ήμουν τόσο κατά της αδικίας. Τώρα, με την αναπαλαίωση μέρους των φυλακών, μου έγινε πρόταση για τις εκθέσεις και έτσι πραγματοποιήθηκαν.
Πως νοιώθετε που είστε ο άνθρωπος που εγκαινιάζει αυτή τη νέα πολιτιστική εποχή για το νησί και πόσο σημαντική ήταν η αξιοποίηση του Παλιού Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου- Πρώην Φυλακές Αίγινας;
Είναι τιμητικό για εμένα να εγκαινιάζεται με έκθεσή μου η μετατροπή ενός σωφρονιστικού, και όχι μόνο, συγκροτήματος σε χώρο πολιτισμού. Άλλαξε και ο αέρας. Η αλλαγή αυτή είναι άκρως σημαντική γιατί δημιουργούνται προϋποθέσεις για σπουδαίες δημιουργίες.
Η έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο συνδέετε με αυτή στις πρώην φυλακές Αίγινας;
Βεβαίως. Η σύνδεση γίνεται μέσω του φωτός και της ελευθερίας (ο τίτλος το δηλώνει). Του φωτός του ελληνικού πολιτισμού, του φωτός του Απόλλωνα και του φωτός που ενυπάρχει σε κάθε εγκλεισμό.
Είστε ένας καλλιτέχνης που φαίνεται ότι αγαπάτε τις αντιθέσεις. Τα χρώματα σας είναι κατά κύριο λόγο λευκό και μαύρο αλλά και ο τίτλος τις έκθεσης σας «Ελευθερία του εγκλεισμού» περιέχει μία τέτοια αντίθεση. Τι είναι για σας αντίθεση;
Ένα μεγάλο μέρος του έργου μου κατέχει η πολυχρωμία. Κατέληξα στο μαύρο, δεν είναι εύκολη η διαχείρισή του, και πιστεύω ότι μια μαύρη γραμμή είναι χίλια χρώματα. Οι αντιθέσεις είναι αυτές που διευκρινίζουν και γεννούν το καινούργιο. Είναι η σύνθεση των αντιφάσεων. Αυτές συνιστούν το όλον και στη ζωή και στην τέχνη.
"Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε ελεύθεροι".
J. P. Sartre
Ένα άλλο χαρακτηριστικό σας είναι τα μεγάλου μεγέθους έργα σας καθώς και ο τρόπος με τον οποίο συνομιλούν με τον χώρο. Κάτι το οποίο ισχύει και στις δύο εκθέσεις. Τι ρόλο παίζει ο χώρος στο τελικό αποτέλεσμα;
Ο χώρος είναι το κέλυφος στο οποίο εντάσσονται τα έργα. Είναι καθοριστικό δομικό στοιχείο, δεν υπάρχουμε χωρίς αυτόν. Η μεγάλη κλίμακα, οι μεγάλες διαστάσεις των έργων είναι μια πρόκληση για εμένα αρκεί να τοποθετούνται με μεγάλο σεβασμό στον χώρο φιλοξενίας τους. Ο χώρος ωστόσο δεν είναι μόνο θέμα διαστάσεων, είναι θέμα ουσίας και συνύπαρξης.
Γνωρίζω ότι έχετε στερηθεί και ίδιος την σωματική σας ελευθερία και υπήρξατε έγκλειστος. Πώς επηρέασε η εμπειρία αυτή την συγκεκριμένη έκθεση αλλά και το σύνολο του έργου σας;
Υπήρξα έγκλειστος για λόγους ελευθερίας. Η στέρηση της σωματικής ελευθερίας ίσως είναι το λιγότερο. Η προσπάθεια αποστέρησης της πνευματικής είναι το έγκλημα. Όμως δεν φυλακίζεται η σκέψη. Αντίθετα πυροδοτεί τον εγκέφαλο, ματώνει τη σκέψη οδηγώντας τη να δαμάσει το αδύνατο, όσο μπορεί, όπως μπορεί. Η ίδια η τέχνη είναι η μεγαλύτερη επανάσταση. Η τέχνη αντιστέκεται με όλες τις δυνάμεις και αυτό είναι εμφανές στο έργο μου. Τα εκτιθέμενα έργα είναι εύγλωττα. Ήμουν πάντα ενάντια στις υποχρεωτικές συνθήκες, είτε αυτές προέρχονταν από το οικογενειακό, το σχολικό, το κοινωνικό περιβάλλον. Δεν πήγαινα κόντρα στις επιθυμίες μου. Η εμπειρία μου αυτή με έκανε να επιζητώ όλο και περισσότερο τη ελευθερία μου.
Ποια είναι η σχέση της σύγχρονης κοινωνίας με τον εγκλεισμό; Συμφωνείτε με την άποψη του Φουκώ ότι ζούμε σε μία απόλυτα πειθαρχημένη και επιτηρούμενη εποχή;
Βεβαίως συμφωνώ με τον Φουκώ. Πάντα ο εγκλεισμός ήταν και είναι το μέσον καταστολής αντιρρήσεων, διαφωνιών με στόχο οι άνθρωποι να κινούνται μηχανικά, κατευθυνόμενα σε συνθήκες πειθαρχίας και επιτήρησης των κοινωνιών.
Ποια είναι η αξία του συμβολισμού στο έργο σας;
Ανάλογα με τον τρόπο που χρησιμοποιείται ο συμβολισμός και για ποια αιτία. Εδώ δεν πρόκειται για συμβολισμό αλλά για εννοιολογική πρόκληση και στοχασμό εκατέρωθεν, τόσο του δημιουργού όσο και των θεατών.
Στην έκθεση σας στο Αρχαιολογικό Μουσείο τα έργα σας συνομιλούν με τα σπουδαία εκθέματα του μουσείου. Η σύγχρονη τέχνη συναντά την ιστορία. Πως επηρεαστήκατε από τα εκθέματα και ποια είναι η ιδέα της σύνδεσης τους;
Σε όλες τις εποχές συνυπάρχουν τα σύγχρονα με τα παλαιότερα δημιουργήματα, χωρίς βεβαίως να υπάρχει θέμα σύγκρισης. Η γνώση της εξέλιξης του πολιτισμού είναι αυτό που φέρνει το επόμενο. Στην προκειμένη περίπτωση τα εκτιθέμενα έργα μου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας, ο Απόλλων, ο Θρόνος του, η Αφροδίτη, η Περσεφόνη, τα ειδώλια (από αιγινήτικη πασπάρα) κ.α., προϋπήρχαν και ο διάλογος με τα υπάρχοντα αρχαία αριστουργήματα, με όλον τον σεβασμό που επιβάλλεται σε αυτές τις περιπτώσεις, έγινε τόσο "φυσικά ".Η ιδέα της σύνδεσής τους είναι η συνάφεια και η συνομιλία.
Υπάρχει κάποια στιγμή στην καλλιτεχνική πορεία σας που ξεχωρίζετε;
Ίσως τη στιγμή που συνειδητοποιώ ότι το ίχνος που αφήνεις είναι η υπέρτατη ελευθερία. Είναι μια πράξη επαναστατική το ψυχογράφημα. Υπάρχει ρήξη και ιερότητα σε αυτό.
Τέλος θα ήθελα να μου πείτε πως βλέπετε το μέλλον της τέχνης στην Ελλάδα;
Υπάρχουν στον τόπο μας εξαιρετικοί δημιουργοί σε όλες τις τέχνες. Ωστόσο ο χρόνος καθορίζει τη διάρκεια του "σπουδαίου και αληθινού" στην τέχνη. Το μέλλον μας εκπλήσσει διαρκώς ώστε η όποια πρόβλεψη αποβαίνει ατελής.
Διάρκεια εκθέσεων: έως 30/09/2023
Ώρες λειτουργίας:
Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας
Καθημερινά 10:30-17:30
Τρίτη κλειστά
Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο – πρώην Φυλακές Αίγινας
Καθημερινά 11:00-14:00 & 18:00-21:00
Τρίτη κλειστά
Είσοδος ελεύθερη