του Γιώργου Παυλίδη. Σκηνοθεσία: Béla Tarr, Ágnes Hranitzky
Σενάριο: László Krasznahorkai, Béla Tarr
Παίζουν: János Derzsi, Erika Bók, Mihály Kormos
Έτος προβολής: 2012
Χρώμα: ασπρόμαυρο
Αναλογία διαστάσεων: 1.66 : 1
Διάρκεια: 146 λεπτά.
Υπάρχει χρόνος, οι άνθρωποι βλέπουν ο ένας τον άλλον να μεγαλώνουν, να αλλάζουν, να πεθαίνουν, παρατηρούν τον ήλιο που ανατέλλει και δύει κ.λ.π. Το ξέρουμε κι εμείς τόσο καλά όσο κι ο κάθε συνετός άνθρωπος. Αλλά γιατί λοιπόν αυτό που υπάρχει τόσο αναμφισβήτητα -ο χρόνος- οι αναμφισβήτητοι άνθρωποι το έθεσαν και το φαντάστηκαν με τρόπους τόσο διαφορετικούς μέσα στην ιστορία; Γιατί το σκέφτηκαν σαν ανοιχτό ή κλειστό χρόνο, σαν αυτό που αιωρείται ανάμεσα στα δύο σταθερά σημεία της γέννησης και του θανάτου, σαν άπειρο ή πεπερασμένο χρόνο, σαν χρόνο προόδου προς κάτι καλύτερο ή ανώτερο, ή σαν χρόνο πτώσης από κάτι ανώτερο, σαν κάτι απόλυτα ομοιογενές ή κάτι ποιοτικά διαφοροποιήσιμο;
Πάνω σε τί θα μπορούσαμε να θεμελιώσουμε μια ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον χρόνο και τον χώρο;
Ο χώρος είναι αυτό το θαύμα: δύο πράγματα δεν στέκονται στο ίδιο σημείο, δεν είναι το ένα μέσα στο άλλο, δεν συγχέονται, δεν ταυτίζονται, αλλά διαφέρουν μεταξύ τους. Υπάρχει έκταση, ώστε να μπορούν να σταθούν σε κάποια απόσταση μεταξύ τους, διαφέρουν ως προς τη θέση τους στον χώρο.
Χώρος είναι η δυνατότητα της διαφοράς.
Τα δύο "1" του αριθμού "11", είναι μεταξύ τους ίδια. Αποκτούν τη διαφορά τους μέσα από τη θέση τους. Το "1" που στέκεται αριστερά, παίρνει τη σημασία της δεκάδας, ενώ το άλλο "1" εκείνη της μονάδας. Ο χώρος είναι η πρωταρχική δια-χώριση. Χωρίς αυτόν δεν υπάρχει τίποτα.
Αν ο χώρος είναι η δυνατότητα της διαφοράς, ο χρόνος είναι η δημιουργία του άλλου.
Έστω δύο διαφορετικά γεγονότα Α και Β. Το Α λαμβάνει χώρα την πρώτη μέρα και το Β λαμβάνει χώρα την τρίτη μέρα. Τα γεγονότα αυτά είναι ήδη διαφορετικά μεταξύ τους γιατί στέκονται σε διαφορετικό σημείο πάνω στην ευθεία του χρόνου. Τα (δια)χωρίζουν 48 ώρες. Για να είναι άλλα μεταξύ τους, θα πρέπει το Β να μην μπορεί να συναχθεί, να παραχθεί ως αναγκαιότητα, από το Α. Πρέπει η αιτίες εμφάνισης του Β να μην υπάρχουν ήδη μέσα στο Α. Αν διασαφηνίσω όλους του νόμους που καθορίζουν το γεγονός Α, και πάλι δεν θα μπορέσω ποτέ να κατασκευάσω, να παραγάγω το Β. Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση το Α και το Β θα είναι μεταξύ τους άλλα και όχι απλώς διαφορετικά. Τα γεωμετρικά σχήματα του κύκλου, της έλλειψης, της υπερβολής, της παραβολής, είναι μεταξύ τους διαφορετικά. Η διαφορά τους προκύπτει από την διαφορετική διάταξη των σημείων τους στον χώρο.
Ο χώρος είναι η δυνατότητα της διαφοράς. Ο χώρος είναι το διαφορετικό. Ο χρόνος είναι η δημιουργία του άλλου. Ο χρόνος είναι δημιουργία (και όχι κατασκευή, όχι αναπαραγωγή, όχι επανάληψη). Ο χρόνος δεν μπορεί να συλληφθεί παρά μόνο ως δημιουργία. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει "καθαρός" χρόνος έξω ή ανεξάρτητα από αυτό που δημιουργείται κάθε φορά. Το Β δεν προ-ερχεται από το Α, αλλά έρχεται από το τίποτα, από το πουθενά, έρχεται ως δημιουργία. Δεν υπάρχει καθαρός χρόνος, χωριστός από αυτό που δημιουργείται στον χρόνο, δημιουργώντας τον, τον ίδιο.
-----------
Ο Bela Tarr κινηματογραφεί το διαφορετικό. Οι ίδιες σκηνές επαναλαμβάνονται από μέρα σε μέρα. Ο πατέρας σηκώνεται, ντύνεται, πηγαίνει να φέρει νερό, ξεφλουδίζει τις πατάτες, κάθεται, ξεντύνεται, κοιμάται, η κόρη τον βοηθά. Το μόνο που διαχωρίζει τις σκηνές μεταξύ τους είναι ο χώρος δηλαδή η θέση τους μέσα στην καθημερινότητα των δύο πρωταγωνιστών, καθώς σέρνουν την ύπαρξή τους από μέρα σε μέρα. Η μητέρα –μήτρα γέννησης και δημιουργίας- απουσιάζει. Η ιστορία σταματά την έκτη μέρα. Η έβδομη της δημιουργίας δεν θα ανατείλει ποτέ. Το Άλλο απουσιάζει. «Μητέρα είμαι ηλίθιος..».
-----
O Ούγγρος σκηνοθέτης συναντά τον ‘Αδειο Χώρο, του Peter Brook (“για να υπάρξει θέατρο χρειάζεται ένας άδειος χώρος, ένας άνθρωπος που τον διασχίζει κι ένας θεατής”) και την μεγαλειώδη σύλληψη του χρόνου και της επανάληψης στον Beckett (Περιμένοντας τον Γκοντό).
Άνθρωπος στον άδειο χώρο:
Άνθρωπος στο χώρο, χωρίς χρόνο. Το σώμα είναι ο μόνος χώρος, αυτός ο ελάχιστος χώρος.
Το διαφορετικό χωρίς το Άλλο. Ζόφος ψυχής. Ο Tarr συλλαμβάνει και οπτικοποιεί κινηματογραφικά, με σπαρακτική ομορφιά εικόνων, το νόημα αυτού του ζόφου.
