[παρουσίαση: Παναγιώτης Χαλούλος]
Γράμμα του δάσκαλου Νίκου Πλουμπίδη στη γυναίκα του και στο γιο του παράνομα μέσα από τη φυλακή:
«Αγαπημένοι μου, η κατάστασή μου επεδεινώθη και, για να μην πεθάνω στην Ασφάλεια, με μετέφεραν στις φυλακές Σανατόριο και με κλείσαν στην απομόνωση με αυστηρότατη φρούρηση*. Εγώ οτιδήποτε και αν γίνει, θα σταθώ ως την τελευταία μου πνοή αυτός που ήμουν πάντα. Είμαι έτοιμος να δώσω τη μάχη στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, τη μάχη στο δικαστήριο και τη μάχη στο εκτελεστικό απόσπασμα και θα νικήσω. Εκείνο που έχω να σας πω είναι ότι ποτέ μου δεν υπήρξα προδότης. !
Νίκος»
[*Στις 22 Μαΐου 1939 ο Πλουμπίδης συνελήφθη, αλλά, επειδή έπασχε από φυματίωση, μεταφέρθηκε στο σανατόριο «Σωτηρία» στην πτέρυγα πολιτικών κρατουμένων. Λίγο πριν από την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς ο Πλουμπίδης μεταφέρθηκε στις φυλακές της Τρίπολης από όπου δραπέτευσε τον Φεβρουάριο του 1942.]
Ο γιος του Δημήτρης διέθεσε ένα πολύτιμο αρχείο με φωτογραφικό υλικό και επιστολές, που κατάφερε κάποια στιγμή να αποκτήσει από το αρχείο της Ασφάλειας. «Σκέφτομαι ότι, αν κράταγα κάτι από το Νίκο Πλουμπίδη, θα ήταν αυτή ακριβώς η πίστη του στη ζωή» λέει ο Δημήτρης Πλουμπίδης, που συντέλεσε τα μέγιστα στην πραγματοποίηση του ντοκιμαντέρ του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου.
Το μόνο που έχει να θυμάται ο Δημήτρης Πλουμπίδης από τη ζωντανή εικόνα του πατέρα του είναι μια στιγμή στο δικαστήριο, όταν ο ίδιος ήταν στην ηλικία των 5 ετών (πόσα μπορεί να συγκρατήσει η μνήμη ενός τόσο μικρού παιδιού;…), ένα σχεδόν φευγαλέο βλέμμα του πατέρα, χωρίς μια αγκαλιά! Όλα τα υπόλοιπα που έχουν σχέση με τον πατέρα είναι για τον Δημήτρη Πλουμπίδη ιστορία, όπως και για μας, μια ιστορία όμως προσωπική για τον ίδιο και μάλιστα πικρή. Και τη μητέρα του, στη φυλακή καταδικασμένη σε ισόβια, συναντούσε επί χρόνια μόνο για 20 λεπτά κάθε μήνα. Στην ταινία η αφήγηση του Δημήτρη έχει ιδιαίτερη σημασία και ενδιαφέρον.
Συγκινητικά τα στοιχεία αυτά, στόχος της ταινίας εντούτοις δεν είναι να συγκινήσει τους θεατές, αλλά να φωτίσει όσο είναι εφικτό την προσωπικότητα του αγωνιστή της αριστεράς, ηγετικού στελέχους του Κ.Κ.Ε., του οποίου καθοριστικές υπήρξαν οι ενέργειες και αποφάσεις για την νικηφόρα απεργία ενάντια στην πολιτική επιστράτευση, που πραγματοποιήθηκε σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες στη διάρκεια της κατοχής στις 5 Μαρτίου 1943. Η κατοχική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακαλέσει την επιστράτευση και από τη φυλακή γράφει ο Πλουμπίδης: «…Η 5η του Μάρτη του 1943 δεν έσωσε μόνο τα ελληνόπουλα από τα γερμανικά κάτεργα αλλά συνετέλεσε και στην πορεία και την εξέλιξη του πολέμου και έδειξε το δρόμο που πρέπει να ακολουθούν οι λαοί για να επιβάλουν τη θέλησή τους» (Ν. Πλουμπίδης, Φυλακές Απομόνωσης 5.3.54)
Ο Νίκος Πλουμπίδης συνελήφθη 5 μήνες μετά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, δικάστηκε και εκτελέστηκε στις 14 Αυγούστου 1954 ως επικίνδυνος κομμουνιστής. Αλλά χωρίς την υποστήριξη και τη δικαίωση που θα άρμοζε στον τίμιο αγωνιστή από το κόμμα του, κατασυκοφαντημένος από το Κ.Κ.Ε. ως χαφιές από την ηγεσία του Νίκου Ζαχαριάδη.
«Με τον Άρη ήμαστε καλοί φίλοι κι είχε δουλέψει κάτω από την καθοδήγησή μου, όταν ήταν μόνο Θανάσης Κλάρας. Το καλοκαίρι του 1937 δραπέτευσε μέσα από το δικαστήριο και τον πήρα εγώ στο δικό μου σπίτι για ένα μήνα… Από τότε τον είδα μόνο δύο φορές και για λίγο, το Γενάρη του 1945. Μετά την ανταρσία του Άρη ενάντια στο κόμμα, συμφώνησα να τιμωρηθεί, όχι όμως και να χτυπηθεί όπως χτυπήθηκε. Σήμερα η Συμφωνία της Βάρκιζας χτυπήθηκε επίσημα από το κόμμα. Όμως η μνήμη του Άρη δεν αποκαταστάθηκε. Αν ζήσω και μπορέσω και γράψω, θα αποκαταστήσω τη μνήμη του Άρη, όχι γιατί ήταν φίλος μου, αλλά γιατί υπήρξε κεφάλαιο και σταθμός στην ιστορία του λαϊκού επαναστατικού κινήματος ανεξάρτητα από τα λάθη του» ακούμε στην ταινία να λέει ο Νίκος Πλουμπίδης για τον Άρη Βελουχιώτη...
Και προσπαθώντας να σώσει τον Μπελογιάννη, ο Πλουμπίδης έστειλε ανοιχτή επιστολή στον Τύπο παίρνοντας ο ίδιος την ευθύνη για τους παράνομους ασυρμάτους και, ενώ ο Μπελογιάννης δήλωσε ότι «ο Νίκος Πλουμπίδης σε καμιά περίπτωση δεν ήταν όργανο της Ασφάλειας», το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. χαρακτηρίζει την επιστολή «μύθευμα της Ασφάλειας»!
Παρ’ όλα αυτά στη δίκη δήλωσε: «Τιμή μου είναι η τιμή του κόμματος», ενώ κατά την εκτέλεσή του δέχτηκε τις σφαίρες φωνάζοντας «Ζήτω το ΚΚΕ»! Ήταν προδότης για τη χώρα; Και για το κόμμα; Ή αγνός αγωνιστής ταγμένος στο δίκαιο αγώνα για μια δικαιότερη κοινωνία, σύμφωνα με την κομμουνιστική ιδεολογία του;
«Οι άνθρωποι εκείνοι πίστευαν ότι θα αλλάξουν τον κόσμο. Δεν είχαν μάθει ακόμη τα όσα είχαν συμβεί στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού και έτσι το όραμα ενός καλύτερου κόσμου ήταν σε αυτούς τους ανθρώπους πολύ ισχυρό», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Να σημειώσουμε ότι το κόμμα του προέβη σε αποκατάσταση στην 9η Ολομέλεια της Κ.Ε. του 1958, αλλά πέρα από την επισήμανση ότι δεν ευσταθούσαν οι κατηγορίες περί προβοκατόρικης συμπεριφοράς και χαφιεδισμού, οι οποίες αποδόθηκαν σε εξυπηρέτηση αντικομματικών ιδιοτελών σκοπών, αποτέλεσμα αστήριχτης συκοφαντίας του εσωκομματικού καθεστώτος της εποχής, πλήρης αποκατάστασή του ως μέλους του κόμματος και της Κ.Ε. ποτέ δεν έγινε και δεν κοινοποιήθηκε ευρέως, αλλά παρέμεινε κατά κάποιο τρόπο στη σιωπή, εντός κομματικών οργάνων!... Ο «κόκκινος δάσκαλος» έμεινε στην ουσία αδικημένος σε σχέση με άλλα μέλη αποκηρυγμένα και τελικά αποκαταστημένα!
Το ντοκιμαντέρ «Ο κόκκινος δάσκαλος», που προβάλλεται αυτές τις μέρες σε αθηναϊκές αίθουσες, αριστοτεχνικά δομημένο, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, με αφηγήσεις, συνεντεύξεις, αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, επιστολές, άρθρα εφημερίδων και έγγραφα, κινηματογραφικά στιγμιότυπα της εποχής. Δείτε την ταινία, δεν θα σας κουράσει, αντίθετα θα σας ικανοποιήσει πλήρως!
Πρώτη παρουσίαση της ταινίας έγινε στο 26ο Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και σε συνεργασία με το φεστιβάλ προβλήθηκε στην Πάτρα στις 14 Μαΐου 2024 από το «Γυμνό οφθαλμό» στο θέατρο «Λιθογραφείον» και μετά την προβολή ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος εξήγησε αρκετά πράγματα για τη δημιουργία της ταινίας, αλλά και τον Νίκο Πλουμπίδη με διαδικτυακή σύνδεση.