Δημήτρης Φωτίου «Η τέχνη, οφείλει να υπερβαίνει τα φυσικά όρια και να αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρει κάθε εποχή»
Ο Δημήτρης Φωτίου είναι ένας σύγχρονος καλλιτέχνης με έδρα την Αθήνα. Σπούδασε Γλυπτική στην ΑΣΚΤ Αθήνας και στην συνέχεια έκανε το μεταπτυχιακό του στο Λονδίνο πάνω στην γλυπτική. Σήμερα εργάζεται ως Γλύπτης στο Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδος, στον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων και ως Εικαστικός. Ο Δημήτρης Φωτίου συνδυάζει μοναδικά την γλυπτική στον δημόσιο χώρο με τον ψηφιακό κόσμο. Τα έργα του είναι σύγχρονα και γεμάτα μηνύματα. Ενώ ο ίδιος δείχνει να έχει το βλέμμα του στραμμένο στο μέλλον και πηγαίνει την τέχνη του πάντα ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό.
Γεια σας και καλώς ήρθατε στο independent.gr! Αρχικά ποιος είναι ο Δημήτρης Φωτίου;
Αποφοίτησα το έτος 2000 από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με κατεύθυνση Γλυπτική και έλαβα μεταπτυχιακό (MA) στη Γλυπτική το 2001 από τη Σχολή Wimbledon School of Art του Λονδίνου, με υποτροφία του ΙΚΥ. Έχω συμμετάσχει σε εκθέσεις και συμπόσια γλυπτικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έργα μου βρίσκονται στον δημόσιο χώρο και σε ιδιωτικές συλλογές. Αντλώ έμπνευση από τον κόσμο γύρω μας, την πολιτική, την οικονομία, τη φιλοσοφία και τη φύση.
Στο βιογραφικό σας αναφέρετε ότι συνδυάζετε τη γλυπτική με τον χώρο του διαδικτύου. Πως επιτυγχάνεται αυτή η σύνδεση;
Η καλλιτεχνική μου πρακτική επιχειρεί να διερευνήσει τη σύνδεση της γλυπτικής με τον ψηφιακό χώρο του διαδικτύου, αντλώντας έμπνευση από την έννοια της Κοινωνικής Γλυπτικής, όπως αυτή πρωτοδιατυπώθηκε από τον Joseph Beuys. Ο Beuys υποστήριζε ότι η τέχνη δύναται να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην κοινωνική μεταμόρφωση, επεκτείνοντας τα όρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας πέρα από τα παραδοσιακά μέσα και υλικά.
Στο πλαίσιο αυτής της εξερεύνησης, δημιουργούνται διαδικτυακά έργα τέχνης που προσκαλούν το κοινό σε αλληλεπίδραση στον φυσικό χώρο μέσω του διαδικτύου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η εγκατάσταση "I am Gonna Survive!" (2009) στην Ολλανδία, με θέμα τη σύγχρονη επιβίωση, και το " { d y s t y p : A } " (2007), ένα διαδικτυακό έργο ποίησης που χρησιμοποιεί κώδικα HTML, με θέμα τη διαγνωσμένη ανικανότητα πληκτρολόγησης.
Επιπλέον, η καλλιτεχνική αυτή πρακτική αποτυπώνεται και σε έργα με έντονο κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα. Ενδεικτικά, αναφέρεται το "DirtyWorks" (2005), μια ιστοσελίδα που παρουσίαζε το προφίλ μιας εικονικής εταιρείας, η οποία προσέφερε παράνομες υπηρεσίες σε Έλληνες πολίτες (θέσεις εργασίας, διευκολύνσεις κλπ.), αξιοποιώντας παραδοσιακές πρακτικές διαφθοράς. Το έργο αυτό αποτέλεσε μια κριτική τόσο κατά της διαφθοράς στην Ελλάδα όσο και κατά της λειτουργίας των μηχανών αναζήτησης, οι οποίες εμφάνιζαν την ιστοσελίδα πρώτη στα αποτελέσματα αναζήτησης για εύρεση εργασίας. Η ευρεία διάδοση του "DirtyWorks" οδήγησε σε λογοκρισία, στη συνέχεια στην σύλληψη μου και μια χρονοβόρα δικαστική ταλαιπωρία, καταλήγοντας τελικά αργότερα, στη δικαίωσή μου.
Περαιτέρω, η παρούσα πρακτική περιλαμβάνει έργα που χρησιμοποιούν δεδομένα για τη δημιουργία γλυπτών, είτε μέσω αλγορίθμων είτε μέσω απεικονίσεων δεδομένων, καθώς και συμμετοχή σε διαδικτυακές πλατφόρμες για συνεργατική δημιουργία και συλλογή ιδεών, σχεδίων ή ψηφιακών έργων.
PEACE (2016), Δημήτρης Φωτίου
Ποιες είναι οι θεματικές που προσεγγίζετε μέσω των έργων σας και πώς αυτές αντανακλούν στον θεατή; Πόσο σημαντικό είναι αυτό για σας και ιδιαίτερα όσον αφορά τα έργα στον δημόσιο χώρο;
Προσεγγίζω ποικίλες θεματικές, όπως η πολιτική, η κοινωνική κριτική, η τεχνολογία, η ανθρώπινη φύση και η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Επικεντρώνομαι στην εξερεύνηση της επικοινωνίας, της γλώσσας και της πληροφορίας, εστιάζοντας στη δυναμική τους στην καθημερινή μας ζωή, ήτοι στην ψηφιακή εποχή. Στόχος μου είναι να προκαλέσω τον θεατή σε σκέψη και να ανοίξω έναν διάλογο με το κοινό να θέσω ερωτήματα και να προβληματίσω σχετικά με τα ζητήματα που μας απασχολούν. Ιδιαίτερα στον δημόσιο χώρο, η τέχνη καλείται να διαδραματίσει έναν ενεργό ρόλο, αφυπνίζοντας την κριτική σκέψη και προκαλώντας τον θεατή να συμμετάσχει ενεργά στην ερμηνεία και την αποδόμηση των μηνυμάτων που μεταφέρει.
Η αλληλεπίδραση του κοινού με τα έργα μου είναι ιδιαίτερα σημαντική για την επιτυχία του έργου, ειδικά όταν αυτά βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Στόχος μου είναι να δημιουργήσω έργα που θα προκαλέσουν διάλογο, θα προβληματίσουν και θα εμπνεύσουν. Για παράδειγμα, το έργο "PEACE" (2016) προτείνεται να εγκατασταθεί στον φράχτη της Frontex στον Έβρο, ως σχόλιο για την έννοια της ειρήνης και τα μέσα που χρησιμοποιούνται (συρματόπλεγμα) για τη διαφύλαξη της. Το έργο "Γλυκιά Βίλα" (2024) προσκαλούσε το κοινό να αλληλοεπιδράσει με το έργο, καταναλώνοντας μέρος του, ως αναφορά στην λεηλασία της οικίας Ιόλα.
Suspended Realities: Ignoring Gravity (2024) [Ascension Series #3], Δημήτρης Φωτίου
Ποια η άποψη σας για την ψηφιακή τέχνη και πώς πιστεύετε ότι επηρεάζει την τέχνη γενικότερα;
Η ψηφιακή τέχνη, ως προϊόν της τεχνολογικής επανάστασης, αναμφισβήτητα ανατρέπει καθιερωμένες αντιλήψεις και προκαλεί αναστοχασμό σχετικά με την ίδια την έννοια της τέχνης. Η έλλειψη υλικότητας, η αμφισβήτηση της αυθεντικότητας μέσω της εύκολης αναπαραγωγής και η μεταβαλλόμενη αξία των ψηφιακών έργων στην ψηφιακή αγορά, είναι ζητήματα που εγείρουν προβληματισμούς σχετικά με τον ρόλο και τη σημασία της τέχνης σε ένα ψηφιακό περιβάλλον.
Η δυνατότητα δημιουργίας πολλαπλών αντιγράφων ενός ψηφιακού έργου χωρίς απώλεια ποιότητας, θέτει υπό αμφισβήτηση την παραδοσιακή έννοια της μοναδικότητας του έργου τέχνης. Επιπλέον, η ευκολία τροποποίησης και αναδιαμόρφωσης ψηφιακών έργων επηρεάζει την αντίληψη περί αυθεντικότητας και ολοκλήρωσης του έργου. Ερωτήματα ανακύπτουν σχετικά με το ποια έκδοση ενός ψηφιακού έργου θεωρείται αυθεντική και πώς η δυνατότητα αέναης μεταμόρφωσης επηρεάζει την αξία του.
Η ψηφιακή τέχνη, ωστόσο, δεν επιχειρεί να αντικαταστήσει την παραδοσιακή τέχνη, γιατί η τέχνη δεν περιορίζεται από τον τρόπο υλοποίησης του καλλιτεχνικού έργου. Αντιθέτως, στόχος της είναι η συνύπαρξη και ο εμπλουτισμός του καλλιτεχνικού πεδίου με νέες ιδέες, μορφές και δυνατότητες. Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει στους καλλιτέχνες νέα εργαλεία και μέσα έκφρασης, διευρύνοντας τα όρια της δημιουργικότητας.
Suspended Realities: Ignoring Gravity (2024) [Ascension Series #2], Δημήτρης Φωτίου
Εσείς προσωπικά έχετε ασχοληθεί με το ΑΙ το οποίο είναι ένα μέσο που κερδίζει όλο και περισσότερο χώρο στη ζωή μας και στην τέχνη φυσικά. Πρέπει να το βλέπουμε ως μία απειλή για την τέχνη ή ως την εξέλιξη της;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναδεικνύεται ως ένα από τα πλέον σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής μας, η οποία έκανε την εμφάνιση της μετά το διαδίκτυο και τις τεχνολογίες προσθετικής κατασκευής (τρισδιάστατη εκτύπωση, ταχεία πρωτοτυποποίηση και άμεση ψηφιακή κατασκευή). Διεισδύει σε ολοένα και περισσότερες πτυχές της καθημερινότητας και, φυσικά, της τέχνης. Μοιραία επομένως, η ραγδαία εξέλιξη της ΤΝ εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της στην τέχνη και τη δυναμική της να επηρεάσει την καλλιτεχνική δημιουργία.
Προσωπικά, διερευνώ τις δυνατότητές της στην οπτικοποίηση της ιδέας του έργου τέχνης, το οποίο δεν έχει ή δεν πρόκειται να δημιουργηθεί, αλλά υπάρχει μόνο ως εικόνα με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στη μη υλοποίηση των καλλιτεχνικών προσπαθειών, είτε γιατί αυτά είναι εξαιρετικά μεγαλεπήβολα, συμπεριλαμβανομένης της υπερβολικής προσδοκίας είτε είναι ουτοπικά. Επιτελούν τον σκοπό να τροφοδοτήσουν τη φαντασία, ανεξάρτητα από την υλοποίησή τους ή μη στον πραγματικό χώρο, παραμένοντας ως οπτικοποιημένες ιδέες. Το σημείο αυτό αποτελεί μια κρίσιμη συγκυρία και έναν εννοιολογικό χώρο όπου όλα τα στοιχεία έχουν ήδη ύπαρξη, αλλά ταυτόχρονα στερούνται ύπαρξης.
Θεωρώ ότι η ΤΝ δεν αποτελεί την εξέλιξη της τέχνης, αλλά είναι ένα μέσο που μπορεί να συμβάλει στην εξέλιξή της και σε καμία περίπτωση δεν την αντιλαμβάνομαι ως απειλή για την τέχνη. Αντιθέτως, θεωρώ ότι η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο στα χέρια των καλλιτεχνών, διευρύνοντας τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης, ανατροφοδοτώντας τη σκέψη και ανοίγοντας νέους ορίζοντες στη δημιουργία. Μπορεί επίσης να συμβάλει στην αυτοματοποίηση ορισμένων εργασιών, στην ανάλυση δεδομένων και στην παραγωγή νέων μορφών τέχνης καθώς επίσης και πρωτότυπου περιεχομένου.
Έχετε κάνει και ψηφιακές 3D απεικονίσεις που μας δίνουν την ευκαιρία να περιηγηθούμε σε μνημεία όπως το κάστρο των Ιωαννίνων. Τι είναι αυτό που σας ωθεί να κάνετε μία τέτοια απεικόνιση;
Αυτούσιες, οι τρισδιάστατες σαρώσεις για έναν καλλιτέχνη αποτελούν αποκλειστικά και μόνο ένα πολύτιμο αρχειακό υλικό, τόσο από πλευράς γεωμετρίας όσο και υφών, καθώς αποτυπώνουν με υψηλή ακρίβεια την υλική υπόσταση του χώρου ή του αντικειμένου σάρωσης. Η παρέμβαση του καλλιτέχνη σε αυτές τις σαρώσεις είναι κυρίως αυτή που θα προσδιορίσει το έργο τέχνης και όχι η σάρωση καθαυτή. Η απλή αναπαράσταση της πραγματικότητας μέσω της σάρωσης δεν συνιστά από μόνη της έργο τέχνης. Η ουσιαστική καλλιτεχνική αξία έγκειται στη μετέπειτα επέμβαση του δημιουργού επί του ψηφιακού υλικού.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση της σάρωσης του Κάστρου των Ιωαννίνων, πέρα από την αρχειακή της αξία, αποτελεί και έναυσμα για εννοιολογική διερεύνηση. Η δυνατότητα ψηφιακής επέμβασης στο αρχείο της σάρωσης, με τεχνικές όπως ο διπλασιασμός και η αντιστροφή του, η συνεχόμενη επανάληψή του, ή η ανάμειξή του με άλλα ψηφιακά αρχεία, δημιουργεί ένα νέο πεδίο για καλλιτεχνική έρευνα. Η έννοια του ψηφιακού αντιγράφου, ως ένα είδωλο του πραγματικού, φορτισμένου με ιστορία, αμφισβητεί την μοναδικότητα του πρωτοτύπου και θέτει ερωτήματα σχετικά με την αυθεντικότητα και την ταυτότητα του έργου τέχνης. Η ανάμειξη ψηφιακών αρχείων από διαφορετικές σαρώσεις, όπως για παράδειγμα η ανάμειξη του Κάστρου των Ιωαννίνων με το αντίγραφό του ή με άλλα αρχεία, δημιουργεί ένα υβριδικό τοπίο, όπου το πραγματικό και το φανταστικό, το παρελθόν και το παρόν συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν. Η ψηφιακή παρέμβαση στο αρχείο της σάρωσης αποτελεί μια μορφή γλυπτικής του ψηφιακού υλικού, η οποία, μέσω της αποδόμησης και της ανασύνθεσης της πληροφορίας, δημιουργεί ένα νέο έργο τέχνης, που διατηρεί μια αναφορά στο πρωτότυπο, αλλά ταυτόχρονα το υπερβαίνει.
THIS IS YOUR HOME NOW (2010) - Extract #1 - Refracted Echoes, Δημήτρης Φωτίου
Έργα σας υπάρχουν τόσο στον πραγματικό και όσο και στον δυνητικό χώρο. Είναι ο ψηφιακός κόσμος το μέλλον ώστε ο καλλιτέχνης να μπορεί πιο εύκολα να βιοποριστεί από την τέχνη του;
Στην σύγχρονη εποχή, η καθημερινή μας ζωή χαρακτηρίζεται από έντονη ψηφιακή παρουσία. Η διαρκής αλληλεπίδραση με οθόνες υπολογιστών και κινητών συσκευών αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Παράλληλα, η αύξηση του κόστους ζωής, συμπεριλαμβανομένων των ενοικίων, των λογαριασμών και των υλικών αγαθών, καθιστά την ψηφιακή τέχνη ελκυστική επιλογή για τους σύγχρονους καλλιτέχνες, προσφέροντας οικονομικά πλεονεκτήματα και ευκολία πρόσβασης.
Από την οπτική γωνία του θεατή, η ψηφιακή τέχνη διακρίνεται για την αμεσότητα και την ευκολία κατανόησής της. Η εξοικείωση του σύγχρονου ανθρώπου με το ψηφιακό περιβάλλον, μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και λοιπών ψηφιακών συσκευών, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην προσέγγιση και την κατανόηση των ψηφιακών έργων τέχνης. Η γλώσσα της ψηφιακής τέχνης, στενά συνυφασμένη με την καθημερινή ψηφιακή εμπειρία του θεατή, καθιστά τα έργα πιο προσιτά και ευανάγνωστα.
Η τέχνη, κατά την άποψή μου, οφείλει να υπερβαίνει τα φυσικά όρια και να αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρει κάθε εποχή. Ο ψηφιακός κόσμος, ως ένα δυναμικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, παρέχει στους καλλιτέχνες νέα εργαλεία και δυνατότητες έκφρασης, αλληλεπίδρασης και διάχυσης του έργου τους. Άστοχα θεωρώ, συχνά αντιμετωπίζεται ως ανταγωνιστική προς την παραδοσιακή τέχνη, ενώ στην ουσία αποτελεί μια συμπληρωματική προσέγγιση που διευρύνει το καλλιτεχνικό τοπίο. Η δυνατότητα ψηφιακής παραγωγής, αναπαραγωγής και διάχυσης έργων τέχνης ενισχύει την προσβασιμότητα της τέχνης στο ευρύ κοινό, ενώ παράλληλα δημιουργεί νέες ευκαιρίες για τους καλλιτέχνες να προωθήσουν το έργο τους και να εξασφαλίσουν βιοπορισμό.
THIS IS YOUR HOME NOW (2010) - Extract #2 - Controlled Randomness, Δημήτρης Φωτίου
Υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν επηρεάσει το έργο σας;
Η καλλιτεχνική μου πορεία διαμορφώνεται μέσα από έναν διαρκή διάλογο με διάφορες πηγές έμπνευσης, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με την εκάστοτε χρονική περίοδο. Οι επιρροές στο έργο μου προκύπτουν όχι μόνο από το πεδίο της γλυπτικής, αλλά και από ένα ευρύ φάσμα άλλων χώρων, όπως η αρχιτεκτονική, η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία, και η πολιτική.
Καθοριστική σημασία για την εξέλιξή μου έχουν προσωπικότητες-σταθμοί που συνδυάζουν στο έργο τους στοιχεία όπως η φιλοσοφική διάσταση, το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, ο ακτιβισμός και η τεχνική αρτιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ai Weiwei, καλλιτέχνης διεθνούς φήμης, του οποίου η δημιουργία διακρίνεται για την αιχμηρή κριτική προς την κινεζική κυβέρνηση, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αποτελεσματική χρήση ποικίλων μέσων έκφρασης.
Morphogenesis (2024), Δημήτρης Φωτίου
Τέλος θα ήθελα να μας πείτε αν υπάρχει κάτι που ετοιμάζετε για το 2025. Τι να περιμένουμε αλλά και τι εύχεστε για αυτή τη νέα χρονιά.
Εδώ και κάποιο χρονικό διάστημα, η ενασχόλησή μου με τον δημόσιο χώρο έχει λάβει συγκεκριμένη μορφή μέσω της ανάληψης μιας πρωτοβουλίας για τη δημιουργία ενός μνημείου κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου σε κεντρική πλατεία της Αθήνας. Παρόλο που η δημιουργική διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη, θεωρώ πρόωρη την εκτενή ανάλυση και ερμηνεία του έργου σε αυτό το στάδιο. Η ολοκλήρωση του μνημείου και η τοποθέτησή του θα αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για μια νέα και ουσιαστική συζήτηση.
Η απαρχή ενός νέου έτους φέρνει συχνά την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, απαλλαγμένο από τα δεινά που μαστίζουν την κοινωνία. Ιδιαίτερα επιτακτική φαντάζει η ανάγκη για την εξάλειψη των ανισοτήτων και αδικιών που διαπερνούν τον κοινωνικό ιστό. Σε αυτό το πλαίσιο, η τέχνη καλείται να διαδραματίσει καίριο ρόλο, ως καταλύτης για την οικοδόμηση ενός πιο δίκαιου και ισότιμου κόσμου.
Σας ευχαριστώ και θα χαρώ να τα ξαναπούμε στο μέλλον!!
Σύνδεσμος (link):
Περισσότερες πληροφορίες για τον Δημήτρη Φωτίου μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα www.fotiou.net
